صلوات رمز محبت و وفادارى به پیامبر اکرم و اهل بیت(ع)

صلوات یکى از اذکار مهمى است که انسان را به خدا نزدیک مى‏ کند و در مسیر حق ثابت‏ قدم نگاه مى‏ دارد.

درود و صلوات بر پیامبر (صلى الله علیه و آله) موجب علوّ درجات و ثواب براى فرستندگان آن خواهد بود و دیگر این ‏که فرستادن صلوات سبب مى‏ شود نام و یاد پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله) براى همیشه زنده و جاوید بماند. به همین دلیل آفریدگار عالم هستى و تمام فرشتگانى که تدبیر این جهان به فرمان حضرت حق بر عهده آن‏ها گذارده شده است، بر او درود مى‏ فرستند.

اکنون که چنین است تمام انسان‌ها باید با این پیام جهان هستى هماهنگ شوند و بر او درود بفرستند: که «اِنَّ اللهَ وَ ملائکَتَهُ یُصَلُّونَ على النّبىَّ یا ایّها الّذین آمنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَ سَلَّمُوا تسلیماً» (1)؛ خدا و فرشتگان بر پیامبر درود مى‏ فرستند؛ اى کسانى که ایمان آورده‏اید، بر او درود فرستید و سلام گویید و کاملاً تسلیم (فرمان او) باشید»

درباره کیفیت صلوات بر پیامبر (صلى الله علیه و آله)، در روایات فراوانی که در منابع شیعه و سنی ذکر شده به طور صریح آمده است که «آل محمد» را به هنگام صلوات بر «محمد» باید افزود در غیر این صورت صلوات ابتر و ناتمام خواهد بود.

پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله) فرمودند: بر من درود ناقص نفرستید. گفتند: اى رسول خدا! درود ناقص چیست؟ حضرت فرمودند: این که بگویید: اللّهُمَّ صَلّ على محمّدٍ، بلکه بگویید: اللّهُمَّ صَلّ على محمّدٍ وَ آلِ محمد

پیامبر صلى الله علیه و آله، گوهر گران‏قدر در عالم آفرینش است و اگر به لطف الهى در دسترس انسان‌ها قرار گرفته، نباید ارج و مقام او در پیشگاه پروردگار و نزد فرشتگان فراموش شود. او انسانى است که از میان انسان‏ها برخاسته، ولى نه یک انسان عادى، بلکه انسانى که یک جهان در وجودش خلاصه شده است.(2)

ابوحمزه ثمالى از یکى از یاران پیامبرصلى الله علیه و آله به نام "کعب ابن عجوه" چنین نقل مى‏ کند:

هنگامى که آیه 56 سوره احزاب نازل شد، عرض کردیم "یا رسول الله! سلام بر شما را مى‏ دانیم، ولى صلوات چگونه است؟" فرمود، بگویید:  «خدایا! صلوات و برکات خود را بر محمد (علیه السلام) و آل محمد (علیهم السلام) قرار بده همچنان که بر ابراهیم و آل ابراهیم(ع) قرار دادى. همانا تو ستوده و بخشنده‏اى و بر محمد صلى الله علیه و آله و آل محمد (علیهم السلام) برکت ببخش چنان که بر ابراهیم‏ علیه السلام و آل ابراهیم بخشیدى که تو ستوده و بزرگوارى.» (3)

رسول خدا فرمودند: «اِنَّ اولىَ النّاسَ بى‏ یَوْمَ القیامةِ أَکْثَرُهُمْ عَلىَّ صَلاةً»؛ سزاوارترین مردم در روز قیامت به من آن کسى است که بیشتر بر من درود فرستد.»

کیفیت صلوات‏

درباره کیفیت صلوات بر پیامبر (صلى الله علیه و آله)، در روایات فراوانی که از منابع شیعی و سنی‏ (علیهم‌السلام) رسیده آمده است که «آل محمد» را به هنگام صلوات بر «محمد» باید افزود در غیر این صورت صلوات ابتر و ناتمام خواهد بود.

امام صادق ‏(علیه السلام) می فرمایند که روزى رسول خدا) صلى الله علیه و آله) از امیرالمؤمنین (‏علیه السلام) پرسیدند: آیا نمى‏ خواهى مژده ‏اى به تو بدهم؟ آن حضرت جواب داد: چرا، پدر و مادرم فداى تو که همیشه مژده ‏دهنده به همه خیرها هستى. پیامبر اکرم (صلى الله علیه و آله) فرمود: چند لحظه پیش جبرئیل ‏علیه السلام چیز عجیبى به من گفت: امیرالمؤمنین‏ (علیه السلام) پرسید: چه گفت: اى رسول خدا!، پیامبر (صلى الله علیه و آله) جواب دادند: جبرئیل ‏(علیه‌السلام) به من گفت: اگر شخصى بر من صلوات بفرستد و پس از آن بر اهل‌بیت من نیز صلوات فرستد، درهاى آسمان براى او گشوده شده و فرشتگان هفتاد صلوات براى او مى‏ فرستند و این عمل باعث ریختن گناهان مى ‏شود. آنگاه همان گونه که برگ از درختان مى ‏ریزد، گناهان نیز از او مى ‏ریزند و خداوند متعال مى ‏فرماید: خواسته تو را اجابت نمودم و کامروا و سعادتمند هستى. آنگاه خطاب به فرشتگان مى ‏فرماید: فرشتگانم! شما هفتاد صلوات بر او مى ‏فرستید و من هفتصد صلوات. پیامبر اضافه کرد: اما هنگامى که بر من صلوات مى‏ فرستد اما پس از آن بر اهل‏بیتم صلوات نفرستد، بین آن صلوات و آسمان، هفتاد حجاب است و خداى بزرگ مى‏ فرماید: خواسته تو را نپذیرفتم و سعادتمند و کامروا نگشتى. فرشتگانم! دعاى او را بالا نبرید مگر زمانى که عترت پیامبر (صلى الله علیه و آله) را به صلوات بر پیامبر (صلى الله علیه و آله) ملحق سازد و همچنان این دعا بالا نمى‏رود تا زمانى که عترت من در صلوات به من ملحق شوند.(4(

همچنین در روایات تأکید شده است که در هر روز جمعه بر محمد و اهل‏ بیت او (علیهم السلام) هزار مرتبه صلوات بفرستید و در روزهاى دیگر صد مرتبه و نیز امام محمد باقر (علیه السلام) فرمود: هیچ عبادتى در روز جمعه نزد من محبوب‏ تر از صلوات بر محمد و آل محمد (علیهم السلام) نیست.

زمان و مکان صلوات‏

صلوات بر پیامبر (صلى الله علیه و آله) محدودیت زمانى و مکانى ندارد اما در احادیث و روایات تأکید شده است که مناسب‏ ترین زمان براى درود و صلوات بر پیامبر (صلى الله علیه و آله) روز جمعه و شب جمعه است.

پیامبر (صلى الله علیه و آله) فرمودند:  «اذا کانَ یَوْمُ الجُمُعَةِ وَ لَیْلَةُ الجُمُعَةِ فَاَکْثِروُا الصَّلاةَ عَلىَّ»(5)؛ چون روز جمعه و شب جمعه شود، بسیار بر من صلوات و درود بفرستید.

همچنین در روایات سخت تأکید شده است که در هر روز جمعه بر محمد و اهل‏ بیت او هزار مرتبه صلوات بفرستید و در روزهاى دیگر صد مرتبه(6) و نیز امام محمد باقر (علیه السلام) فرمود:  «ما مِنْ شَى‏ءٍ یُعْبَدُ اللهُ بِهِ یَوْمَ الجُمُعَةِ اَحَبُّ اِلىَّ مِنَ الصّلاةِ عَلى‏ مُحمّدٍ وَ آلِ محمّدٍ» (7)؛ هیچ عبادتى در روز جمعه نزد من محبوب‏تر از صلوات بر محمد و آل محمد (علیهم السلام) نیست.

همچنین در احادیث و روایات تأکید شده است که در تمام مکان‏ ها (جز موارد محدود) زبان مى ‏تواند به ذکر صلوات مشغول باشد و پیامبر (صلى الله علیه و آله) در همین زمینه فرموده‏ اند: «حیثُما کُنْتُمْ فَصَلُّوا عَلىَّ فَاِنَّ صلاتَکُمْ تَبْلُغُنى» (8) هر کجا باشید بر من صلوات بفرستید؛ زیرا صلوات شما در هر مکانى به من مى ‏رسد.

مهم‏ترین زمان‏ ها و مکان‌هایى که به فرستادن صلوات در آنها تأکیده شده به شرح زیر است:

1. در هر مکانى که نام پیامبر (صلى الله علیه و آله) ذکر شود
2. در ابتداى هر کلامى که داراى قدر و ارزش است؛ مثل خطبه‏ها، سخنرانى‏ها و... که بهتر است با صلوات آغاز شود
3. در ابتدا و انتهاى وضو
4. هنگام ورود یا عبور از کنار مسجد
5. در تعقیب نمازها، مخصوصاً نمازهاى صبح و مغرب
6. قبل و بعد از دعا
7. در خطبه ‏هاى نماز جمعه، عیدین و روز عید غدیر
8. در هر شبانه‏روز
9. در ماه مبارک رجب، مخصوصاً روز عید مبعث
10. در ماه‏ هاى شعبان و رمضان
11. هنگام بوییدن گل و ریحان
12. هنگام ذکر و به یادآوردن نام خداوند
13. هنگام اراده سفر
14. بعد از گفتن «اللّهم لبیک» در احرام حج
15. هنگام داخل ‏شدن در مسجدالحرام
16. هنگام استلام حجر اسماعیل
17. هنگام انجام طواف و سعى بین صفا و مروه
18. هنگام وداع در میان رکن و باب در روز عرفه
19. هنگام وقوف در مشعر
20. هنگام ذکر و به یاد آوردن نام خداوند متعال
21. هنگام ذبح قربانى و بریدن سر حیوانات
22.  هنگام طى مسافت راه مدینه
23.  هنگام مشاهده مدینه منوّره و حرم رسول خدا (صلى الله علیه و آله)
24. هنگام توجه به قبر مقدس رسول خدا در بین قبر و منبر
25.  در ابتداى درس حدیث
26. در ابتداى موعظه، هدایت و راهنمایى دیگران
27.  هنگام برخاستن از مجلس
28. هنگام مصافحه با برادر مسلمان

پی نوشت‌ها:

1. احزاب، 56
2.  تفسیر نمونه، ج‏17، ص ‏418
3. آثارالصادقین، آیت‏الله احسان‏بخش، ج‏11، ص‏210
4. ثواب الاعمال، شیخ صدوق، ص‏377
5. آثارالصادقین، ج‏11، ص‏211
6. صول کافى، کلینى، ج‏3، ص‏416
7. همان، ص‏213. 9- کنزالعمال، ج‏1، ص ‏489