معنویت تراز

در اهمیت معنویت در زندگی فردی و اجتماعی همین بس که تبعیض، جاه طلبی، خود برتربینی، حرص و حسد، عدم تعادل و توازن اقتصادی، تبعیض نژادی و غیر نژادی، استعمار و استثمار، جنگ و خونریزی و ناآرامنی و به طور کلی هر پدیده ای که با انسانیت در تعارض باشد، از فقدان معنویت سرچشمه می گیرد.

آیات و احادیث فراوان نشانگر آن است که انسان‏ ها فطرتاً متمایل به معنویت و فضیلت‏ دوستى هستند. قرآن در این زمینه می فرماید:

فَأَقِمْ وَجْهَکَ لِلدِّینِ حَنِیفاً فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِی فَطَرَ النَّاسَ عَلَیْها لا تَبْدِیلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ذلِکَ الدِّینُ الْقَیِّمُ وَ لکِنَّ أَکْثَرَ النَّاسِ لا یَعْلَمُونَ‏ (روم: 30)

با تمام وجودت به معنویت و دین، روى آور؛ به آن فطرتى که خداوند، مردم را با آن سرشته است و خلقت خداوند، تغییرناپذیر است. این است همان دین استوار؛ ولى بیشتر مردم نمی‏دانند).

حتی در زندگی های فردی نیز می توان کار و فعالیتی را بر پایه ملاک مادی انجام داد و می توان با رنگ خدایی دادن به همان کار، معنویت را افزون تر نمود. دو کارمند، کارگر، مغازه دار بر سر کار حاضر می شوند اما یکی به عنوان کار روزمره و مسئولیت شغلی و با هدف امراز معاش خانواده از خانه حرکت می کند و دیگری با هدف گره گشایی و مشکل گشایی از مردم.

گرچه هر دو با هدف دریافت درآمد حلال و تأمین هزینه های زندگی، یک نوع پاداش دارند [چنانکه رسول خدا صلی الله علیه و آله می فرماید: مَنْ‏ سَعَى‏ فِی‏ نَفَقَةِ عِیَالِهِ‏ وَ وَالِدَیْهِ فَهُوَ کَالْمُجَاهِدِ فِی سَبِیلِ اللَّه‏ (مستدرک الوسائل، ج‏13، ص 55) کسى که براى تأمین هزینه خانواده‏اش و پدر و مادرش تلاش کند، همانند مجاهدِ در راه خداست]؛ اما فرد دوم به خاطر نیتی که در ذهن دارند با پاداش مضاعفی روبرو است و در مسیر معنویت پیشتاز تر است. رسول خدا صلی الله علیه و آله می فرماید: نِیَّةُ الْمُؤْمِنِ خَیْرٌ مِنْ‏ عَمَلِه‏ (الکافی (ط – الإسلامیة)، ج‏2، ص 84) نیّت مؤمن، بهتر از عمل اوست‏.

اهمیت رضایت خداوند متعال در کارها

توجه به این نکته ضروری است که گاه کوچکترین کارها در جهت رضایت الهی، چنان جهشی در مسیر معنوی انسان ایجاد می کند، که پیمودن آن مسیر برای دیگران سالها به طول می انجامد و گاه به آن مرحله می رسند و گاه نمی رسد. آنچه مهم است آنکه در کارها رضایت خداوند متعال را در نظر بگیریم و بر اساس آن عمل کنیم.

افزون بر آنچه گفته شد براى نجات انسان از گمراهی و سقوط و رسیدن به بلندترین قله‏هاى معنویت نیاز به یک وسیله محکم و مطمئن است و چیزى جز ایمان و عمل صالح نمی تواند انسان را در این مسیر یاری کند. پیامبران و اولیای الهی علیهم السلام نیز برای آگاهی بخشی و جهت دهی به زندگی انسانها از سوی خداوند متعال مأموریت یافتند.

4006004/24/2022 10:32:34 AMhttp://Media.nvhelal.ir/Image/2022/04/202204102310802943_Orig.jpghttp://Media.nvhelal.ir/Image/2022/04/202204102310802943_Thum.jpg

به همین خاطر حدود پنجاه آیه از قرآن کریم ایمان و عمل صالح -که شاه کلید معنویت و تقوا است- در کنار هم آمده است و سخن کسانی را که در برابر نصیحت دیگران «دلت پاک باشد» را بر زبان می رانند، باطل می کند: فَالَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَهُمْ مَغْفِرَةٌ وَ رِزْقٌ کَریمٌ (حج: 50) آنها که ایمان آوردند و اعمال صالح انجام دادند، آمرزش و روزى پر ارزشى براى آنهاست‏.

اهمیت انجام واجبات و ترک محرمات

البته رسیدن به قله های معنویت نیازمند مراحل مختلفی است اما مهمترین مرحله آن انجام واجبات و ترک محرمات است و برای رسیدن به این مهم لازم است همه روزه پس از انجام کارهاى روزانه اعمال خود را تحت محاسبه قرار دهیم؛ چنانچه گناه، خطا و خلافى از ما سرزده، اولاً با استغفار و توبه از درگاه خداوند متعال، آثار آن را از دل و روح خود بشوییم تا ریشه‏ دار نشود و به صورت یک حالت روحى در نیاید و ثانیاً تصمیم بگیریم تا در آینده مراقبت و کنترل بیشتری داشته باشیم و ثالثاً به همان مقدار که کار خلاف از ما سرزده، اعمال نیک انجام دهیم تا نورانیت و صفاى دل و جان او به حال اول برگردد. رسول خدا صلی الله علیه و آله در یکى از وصایاى خود به ابوذر غفارى می فرماید:

یَا أَبَا ذَرٍّ حَاسِبْ نَفْسَکَ قَبْلَ أَنْ تُحَاسَبَ فَإِنَّهُ أَهْوَنُ لِحِسَابِکَ غَداً وَ زِنْ نَفْسَکَ قَبْلَ أَنْ تُوزَنَ … َ یَا أَبَا ذَرٍّ لایَکُونُ الرَّجُلُ مِنَ الْمُتَّقِینَ حَتَّى یُحَاسِبَ نَفْسَهُ أَشَدَّ مِنْ مُحَاسَبَةِ الشَّرِیکِ شَرِیکَه (مکارم الأخلاق، ص465) اى اباذر! پیش از آنکه مورد محاسبه قرار گیرى، به حساب نفس خود رسیدگى کن؛ زیرا این کار حساب قیامت تو را آسان‏تر می کند؛ و قبل از آنکه تو را ارزیابى کنند خود را ارزیابى کن… اى اباذر! هیچ کس از پرهیزکاران محسوب نمىیشود، جز اینکه نفس خود را محاسبه کند، سخت‏ تر از حسابرسى شریک نسبت به شریک خود.

حجت‌الاسلام دکتر فجری

معاون فرهنگی و امور آموزشی و پژوهشی

حوزه نمایندگی ‌ولی فقیه در جمعیت هلال احمر