سیره پیامبر گرامی اسلام(ص) در ایجاد وحدت

خداوند در قرآن می فرماید: «قطعاً براى شما در اقتدا به رسول خدا سرمشقى نیکوست براى آن کس که به خدا و روز بازپسین امید دارد و خدا را فراوان یاد مى ‏کند.» (احزاب ، 21) ، بنابراین آیه ، رفتار و گفتار و نحوۀ عملکرد پیامبر(ص) بهترین الگو برای مؤمنین است و چه نیکوست جامعۀ مسلمانان جهان، با الگو قرار دادن شیوۀ آن بزرگوار، درمان دردهای سخت امروز خود را بازیابد.

در این مختصر تلاش خواهیم کرد به مناسبت میلاد حضرت محمد (ص) نگاهی گذرا به سیرۀ وحدت آفرین ایشان در ابتدای پایه گذاری امت واحدۀ اسلامی داشته باشیم

«رسولی از خود شما به سویتان آمد که رنج های شما بر او سخت است و اصرار به هدایت شما دارد و نسبت به مؤمنان رئوف و مهربان است» ( توبه ، 128) این مژدۀ قرآن کریم است به انسان هایی که در تاریکی های زمین در جستجوی روشنی هدایت و سعادت،  چشم انتظار به میلاد آخرین فرستادۀ خداوند باز کرده بودند و این مژده ای است برای همه انسان ها در همۀ زمان ها. مژدۀ آمدن رسولی از جنس رحمت و رأفت که نور وجودش ، شاهراه هدایت بشر را برای همیشه روشن کرده است.

سلام بر محمد(ص) ! سلام بر راستی قدم هایش که صراط مستقیم بندگی خداوند را نشان می دهد،  سلام بر فراخی سینه اش که جهانیان را در آغوش رحمت خویش می کشاند و سلام بر شیوایی کلامش که دل های سخت و خشن را به زمزمی زلال بدل می کند! سلام بر بندگی اش که جماعت بی کران اقتدا کنندگان را تا عرش خداوند بالا می برد و از عشق، سرشارشان می سازد! سلام بر عدالتش که دست عرب و عجم، سیاه و سپید، فقیر و غنی، برده و ارباب را در دست هم می گذارد و جز تقوا و پاکی، ملاکی برای برتری نمی شناسد. سلام بر پیامبر خاتم، محمد رسول الله (ص). این میلاد خجسته بر امتِ آخرین پیامبرِ خداوند مبارک باد!

جامعۀ مسلمانان جهان، امروز در حالی میلاد فخر عالم امکان، حضرت محمد (ص) را جشن می گیرند که زخم هایی از تفرقه بر تن دارند. امتِ پیامبری که می فرمود: «مومنان نسبت به هم مانند اعضا و پیکر یک انسان است که اگر سر او به درد آید تمام بدنش به درد مبتلا می شود و اگر چشمش به درد مبتلا گردد سایر اعضایش دچار ناراحتی خواهد شد.»

پیامبری که امام علی (ع) در توصیف ایشان می فرماید: «خداوند به دست او کینه ها را دفع کرد، آتش را خاموش ساخت، بیگانگان را پیوند برادری داد و خویشاوندی را پراکند و با او عزت های ناروا را به ذلت و ذلت های نا به جا را به عزت بدل کرد.

 آری پیامبر بر حسب مأموریتی که داشت صلا داد و رسالت های پروردگارش را ابلاغ کرد پس خداوند به وسیله آن حضرت شکاف های ناشی از اختلافات را بر نمود و میان خویشاوندانش همبستگی و الفت را به وجود آورد آن هم در پی شعله های عداوتی که در سینه ها افروخته شده بود و  کینه های نهفته ای که در دلها جرقه می زد»

و اما یکی از موانع اصلی ایجاد امت واحده از منظر قرآن، نژاد پرستی و قوم گرایی است. تاریخ نشان می دهد تعصب های قومی و نژادی؛ جامعۀ انسانی زمان بعثت پیامبر را پاره پاره کرده بود. تبعیض های ناروای بسیاری بر همین اساس روا داشته می شد که دل ها را از کینه و حسد پر کرده بود. پیامبر گرامی اسلام حضرت محمد (ص) باید این جامعۀ پاره پاره را متحد می کرد. آن بزرگوار به فرمان خداوند، بنا را بر برابری گذاشتند و تنها مایۀ برتری را مطابق قرآن کریم، "تقوی" اعلام کردند.

رسول الله (ص) تفاوتی بین بردگان و اربابان نمی گذاشت و با رفتار خود، طعم شیرین برابری را به دیگران می چشاند تا آنجا که وقتی در جمعی می نشست، کسی که چهرۀ پیامبر(ص) را نمی شناخت نمی توانست ایشان را از دیگران تشخیص دهد. چرا که حضرت (ص) با آن جایگاه عظیم، بندگان خدا را از برده و آزاد، عرب و عجم، فقیر و غنی عزیز می شمرد و با آنان چون یکی از خودشان، نشست و برخاست می کرد.

حضرت محمد(ص) زید ابن حارثه، که غلامِ حضرت خدیجه(س) بود را به فرزندی گرفت و پس از آنکه زید در دامان اسلام تربیت شد او را فرمانده سپاهیان اسلام قرار داد، بلال حبشی را که قبلاً برده ای سیاه پوست بود، اولین مؤذن اسلام قرار داد و درباره سلمان فارسی که عرب نبود فرمود: «سلمان از ما اهل بیت است.»  به این ترتیب پیامبر (ص) مرزهای ساختگی قوم و نژاد را درهم شکست تا یکی از مهم ترین دلایل تفرقه و دو دستگی را از پیش روی امت واحدۀ اسلامی برداشته باشد.

زمانی که پیامبر اسلام(ص) به مدینه وارد شد و قصد ایجاد حکومتی اسلامی داشت، جامعۀ مدینه ترکیبی از مسلمانان و یهودیان و نیز قبایل مختلفی بود که برخی مانند اوس و خزرج بیش از صد سال سابقه کینه و عداوت داشتند. مهاجرانی که همراه پیامبر از مکه به مدینه آمده بودند نیز گروه دیگری بودند که با دستان خالی و فرهنگی متفاوت، از قوم و قبیله خود جدا شده و برای حفظ دین، به مدینه مهاجرت کرده بودند.

حضرت محمد (ص) برای یکپارچه کردن جامعه، در اولین قدم، قوانین عمومی برای اهالی مدینه تدوین نمود و قرار دادهایی میان  قبایل مختلف برقرار کرد. یهودیان مدینه با پیامبر(ص)، پیمان مصالحه بستند و عهد کردند که در صورت حملۀ دشمنان به مدینه در کنار مسلمانان به دفاع بپردازند و از تأمین مالی و جانی کفار قریش و برقراری روابط تجاری با آنان خودداری کنند. با اندیشه در این پیمان تاریخی به روشنی می توان دریافت که چگونه در فرهنگِ بعثت، انسان ها مورد احترام هستند، به آزادی انسان ها توجه می شود و برای زورگویی و تحمیل جایی نیست.

در این پیمان ها نه تنها حقوق مهاجران قریش و تیره های اوس و خزرج مورد تأکید است، بلکه برای یهودیان در هر قبیله نیز این امکان فراهم آمده که تا زمانی که دشمنی نکنند،  در کنار امت اسلامی زندگی کنند.

"عقد اخوت" تدبیر دیگری از جانب حضرت محمد (ص) بود که انسجام جامعه اسلامی را بسیار استوار ساخت. پیامبر (ص) به مسلمین دستور داد دو نفر، دو نفر با هم پیمان برادری ببندند. زیبایی این پیمان زمانی مشخص می شود که توجه کنیم پس از اسلام به حکم خداوند ، وابستگی قومی و قبیله ای ارزش خود را از دست داد و  اکنون میان کسانی که از قبیله های مختلف و نژادهای متفاوت بودند با هم پیمان برادری برقرار می شد. کسانی که قبلاً  برده بودند با آنان که دارایی و مکنت فراوان داشتند برادر شدند. مرزهای جاهلی که جامعه مسلمین را چندپاره کرده بود فروریخت و پایه های امت واحدۀ اسلامی مستحکم شد. برخی از تحلیل گران تاریخ، معتقدند این پیمان برادری و مساوات دینی کارآمد ترین ابزار الفت در جامعه و  نشانه ای بارز  از کوشش پیامبر اعظم (ص) برای پیدایش وحدت بر محورِ ایمان به خداست. اکنون مسلمانان جهان بار دیگر محتاج تجدید این پیمان برادری میان خود هستند.

سیرۀ پیامبر اکرم (ص) در ایجاد وحدت میان امت نوپای اسلامی، الگوی کارآمدی برای اتحاد اسلامی در همۀ زمان هاست. اکنون نه تنها سیرۀ آن بزرگوار در ایجاد الفت میان قلوب مؤمنین، پیش روی ماست بلکه محبت و عشق به پیامبر اکرم به عنوان سرمایه ای عظیم در قلب های یک و نیم میلیارد مسلمان جهان موج می زند.

وجود مبارک پیامبر گرامى و مرکزیّت این بزرگوار براى عواطف و عقاید عامّه مسلمین خود عاملی وحدت آفرین است. در بین حقایق و معارف اسلامى، چیزى که به اندازۀ وجود پیامبر(ص) مورد توافق آراء و عقاید و نیز عواطف همه مسلمین باشد، وجود ندارد. چون دربارۀ پیامبر(ص) نه تنها عقاید مشترک وجود دارد بلکه عواطف و دل های مسلمین هم در  این زمینه با هم متحد است و وجود این بزرگوار مى ‏تواند محورى براى وحدت باشد. دقیقاً به همین دلیل است که دشمنان اسلام در کنار همۀ تلاش هایشان علیه اتحاد مسلمین، همواره وجود مقدس پیامبر اکرم را هدف گرفته اند تا سدّی در برابر شناخت صحیح آن حضرت ایجاد کنند.

رهبر معظم انقلاب اسلامی هم در این باره می فرمایند : «قرآن و کعبه و فرایض و عقاید، همه مشترکند؛ اما هر کدام از اینها، یک بُعد از شخصیت انسان - مثل اعتقاد، محبت، گرایش روحى، حالت تقلید و تشبّه و تخلق عملى - را به خود متوجه مى‏کند. وانگهى در میان مسلمان ها، غالب این چیزهایى که گفته شد، با تفسیرها و دیدگاه هاى مختلف مورد توجه است؛ اما آنچه که همه‏ مسلمانها از لحاظ فکر و اعتقاد و - مهمتر از عاطفه و احساس - وحدت و تفاهم، روى او اشتراک دارند، وجود مقدس پیامبر خاتم و نبىّ‏ اکرم حضرت محمّدبن عبداللَّه (ص) است. این نقطه را باید بزرگ شمرد، این محبت را باید روزبه‏ روز بیشتر کرد و این گرایش معنوى و روحى به آن وجود مقدس را باید در ذهن مسلمین و در دل آحاد مردم تشدید کرد.»

این نوشتار را با کلامی دلنشین از امام علی (ع) به پایان می بریم که در روز عقد اخوت، پیامبر او را برادر خود نامید می فرماید: «دل های نیکوکاران شیفته‌ی او ( پیامبر ) گشته و توجه چشم‌ها به سوی او گردید ، بارقه‌ی امید را در دل ما ایجاد می‌کند اکنون که خداوند به لطف و بزرگواری خود برما منّت نهاده و محبت و عشق آن حضرت را در دل ما قرار داده، شاید ما را از زمرۀ ابرار و نیکان قلمداد فرموده و این فضل و عنایت را برما ارزانی داشته که دل مرده‌ی ما را به حیات محبت پیامبر زنده و چشم دل را به جمال سیمای ملکوتیش روشن سازد.»