قدر، بی نظیرترین شب سال

بر طبق روایات ائمه اطهار (ع) شب قدر، یکی از شب‌های نوزدهم، بیست و یکم یا بیست و سوم ماه مبارک رمضان است. در واقع این شب در بین سه شب مخفی است و زمان دقیق آن مشخص نیست. امام علی(ع) دلیل این پنهان بودن را این می دانند که مؤمنان شب های بیشتری را شب قدر بدانند و در آرزوی درک فضیلت آن به کارهای نیک و عبادت بیشتری بپردازند، از معاصی و زشتی ها دوری گزینند و در پرستش خداوند تلاش بیشتری نمایند.

بدون شک دانستن عظمت و فضیلت این شب، ما را در گرامی داشتن هرچه بهتر این شب یاری می کند.

در ادامه به مرور فضیلت های این شب می پردازیم.

نزول قرآن

همان طور که گفته شد و بر اساس آیات و روایات، قرآن در شب قدر به صورت کامل و یکباره بر قلب پاک پیامبر(ص) نازل شد. البته نزول تدریجی قرآن طی بیست و سه سال در دوران نبوت ایشان انجام گرفت. به همین دلیل است که باید در این شب با تدبر بیشتر در آیات وحیانی قرآن، در مسیر سعادت و نزدیکی به ذات مقدس الهی گام برداشت.

شب آمرزش گناهان

در این ماه مبارک و همچنین در شب های قدر که درهای رحمت و بخشش پروردگار به روی همگان باز است. بهترین اعمال، طلب بخشش و آمرزش گناهان‏ و دعا برای گشایش در کارها، برای خود، پدر و مادر و تمامی مؤمنان است. در روایتی از امام باقر (ع) آمده است:« هرکس شب قدر را احیا دارد، گناهان‏ او آمرزیده شود، هرچند زیاد باشد.»

برتری به هزار ماه

در سوره قدر آیه سوم ذکر شده است:« لیلة القدر خیر من الف شهر؛ شب قدر بهتر از هزار ماه‏ است». نزول قرآن و برکات بی شمار الهی در این شب، موجب گردیده است که فضیلت آن از هزاران ماه برتر باشد. امام سجاد(ع) نیز در یکی از مناجات های زیبای صحیفه سجادیه می فرمایند: « عبادت شبی از شبهای آن را برابر با عبادت در شبهای هزار ماه قرار داد و آن را شب قدر نامید.»
نزول ملائکه در شب قدر و امضای مقدرات

بر طبق آیه چهارم سوره قدر: «تَنَزَّلُ الْمَلائِکَةُ وَ الرُّوحُ فیها بِاذْنِ رَبِّهِم مَنْ کُلِّ امْر؛ فرشتگان و روح در آن شب به اذن پروردگارشان برای (تقدیر) هر کاری نازل می‌شوند»، یکی دیگر از فضیلت های شب قدر فرود آمدن فرشتگان با رحمت و قدرت الهی بر زمین است. در این شب، مقدرات و سرنوشت انسان‌ها برای یک سال بر اساس لیاقت‌ها و شایستگی‌های آن‌ها تعیین می گردد و سپس توسط فرشتگان که مامور به این کار هستند ابلاغ می گردد.

البته تنظیم این مقدرات به نحوی است که با اعمال انسان قابل تغییر خواهد بود، از این رو اگر کسی کار خیری انجام دهد برکات آن را دریافت می کند.

عرضه اعمال بر حجت خدا

بنا بر احادیث و روایات نقل شده از پیشوایان معصوم(ع)، شب قدر منحصر به زمان رسول خدا (ص) نیست و فرشتگان در شب قدر مقدرات یک سال را نزد حجت خداوند بر روی زمین و صاحب شب قدر می آورند و بر او عرضه می کنند.

امام علی(ع) فرمودند: «شب قدر در هر سالی هست، در این شب امور همه سال فرو فرستاده می شود. پس از درگذشت پیامبر (ص) نیز این شب صاحبانی دارد». حجت خدا در زمین در زمان حاضر وجود مبارک حضرت مهدی (عج) است که معصوم از هر گناه و پلیدی است و در واقع صاحب شب قدر است.

با توجه به این که شب پر فضیلت قدر شب تعیین سرنوشت هاست؛ پس شب‌زنده‌داری، تلاوت قرآن، مناجات و انجام اعمال مخصوص شب قدر، بسیار توصیه و تاکید شده است. یک قسمت از این اعمال میان هر سه شب مشترک است و قسمت دیگر اعمالی است که مخصوص هر کدام از شب هاست.

اعمال مشترک شب‏‌های قدر

اول: غسل

مرحوم علامه مجلسی فرمودند: بهتر است غسل شب‏‌های قدر را مقارن غروب آفتاب انجام دهند که نماز مغرب را با غسل بخوانند.
دوم: نماز دو رکعتی

در شب قدر دو رکعت نماز بخواند؛ که در هر رکعت بعد از حمد، هفت مرتبه سوره «قُل هُوَ اللَّه» را تلاوت کند و بعد از پایان نماز، هفتاد مرتبه بگوید:اسْتَغْفِرُ اللَّهَ وَ أَتُوبُ الَیْهِ‏. در روایتی از رسول خدا صلی الله علیه و آله آمده است: کسی که این عمل را بجا آورد، از جای خویش برنخیزد مگر این‏که خداوند متعال او و پدر و مادرش را بیامرزد و خداوند فرشتگان را مأمور می‏ کند تا سال آینده برای وی حسنات بنویسند.

سوم: دعای گشایش قرآن

امام باقر علیه‌السلام درباره عمل دیگر این شب فرمود: قرآن را بگشاید و در برابر خود قرار دهد و بگوید: «اللَّهُمَّ انّی‏ اسْئَلُکَ بِکِتا

بِکَ الْمُنْزَلِ وَما فیهِ...؛ خدایا از تو خواهم به حق کتاب فرستاده شده‏ات و آنچه در آن است... سپس حاجت خود را از خدا بخواهد.
چهارم: قرآن به سر گرفتن و خداوند متعال را به چهارده معصوم سوگند دادن

پنچم: زیارت امام حسین علیه السلام

ششم: احیا داشتن شب‏‌های قدر

یعنی این شب را تا صبح بیدار باشد و با عبادت و دعا و تلاوت قرآن و جلسات سخنرانی دینی و پرسش و پاسخ‏های مذهبی و یا مطالعه کتاب‏های تفسیر و عقاید و مواعظ سپری کند.

هفتم:نماز صد رکعتی شب قدر

شایسته است صد رکعت نماز بگزارد که فضیلت بسیار دارد و افضل آن است که اگر توانایی داشته باشد، در هر رکعت بعد از حمد، ۱۰ مرتبه سوره توحید را بخواند.

هشتم:خواندن دعایی از امام زین العابدین علیه السلام

امام زین العابدین علیه السلام دعایی را در شب‏های نوزدهم، بیست و یکم و بیست و سوم در حالت ایستاده و نشسته و در رکوع و سجود می‏خواندند: «اللَّهُمَّ انّی‏ امْسَیْتُ لَکَ عَبْداً داخِراً، لا امْلِکُ لِنَفْسی‏ نَفْعاً وَلا ضَرّاً...؛خدایا من شام کردم در حالی که بنده خواری هستم که مالک سود و زیانی برای خویش نیستم‏...»

اعمال مخصوص شب نوزدهم

اول: صد مرتبه اَستَغفُرِاللهَ رَبی وَاَتوبُ اِلَیه

دوم: صد مرتبه اَللّهُمَّ العَن قَتَلَةَ اَمیرَالمومنینَ

سوم: بخواند یا ذَالَّذی کانَ...

چهارم: بخواند دعای اَللّهَمَّ اجعَل فیما تَقضی وَ..

اعمال مخصوص شب بیست و یکم

این شب فضیلتش از شب نوزدهم بیشتر است لذا باید اعمال مشترک شب‏های قدر را با توجّه بیشتری انجام داد. در روایات درباره غسل و احیا و تلاش در عبادت در این شب و شب بیست و سوم تأکید شده است.

اول:خواندن دعای شب بیست و یکم ماه مبارک رمضان

دعایی است که در «مصباح ‏المتهجّد» و «کافی» نقل شده است که در شب بیست و یکم خوانده می‏ شود:«یا مُولِجَ اللَّیْلِ فِی‏النَّهارِ، وَمُولِجَ النَّهارِ فِی اللَّیْلِ...ای فروبرنده شب در روز و ای فروبرنده روزدر شب...»

دوم:لعن بر قاتل امیرالمومنین(ع)

سوم:دعا برای سلامتی و تعجیل در ظهور امام زمان (عج)

اعمال مخصوص شب بیست و سوم

با توجّه به اهمّیّت شب بیست و سوم، غسل، احیا و زیارت امام حسین علیه السلام در این شب فضیلت بسیار دارد و همچنین خواندن صد رکعت نماز که مشترک میان همه شب‏های قدر است. لیکن غیر از اعمال مشترک شب‏های قدر، اعمال دیگری نیز وارد شده است.

اول:خواندن سوره های عنکبوت ، روم و دخان

سوره عنکبوت و سوره روم سوره دخان را بخواند. امام صادق علیه السلام فرمود: «هر کس در شب بیست و سوم، سوره‏های عنکبوت و روم را بخواند، به خدا سوگند! اهل بهشت است.»

دوم:هزار مرتبه سوره «قدر» را بخواند.

سوم:خواندن دعای فرج در شب بیست و سوم رمضان

چهارم:خواندن دعای مخصوص شب بیست و سوم

«یا رَبَّ لَیْلَةِ الْقَدْرِ وَجاعِلَها خَیْراً مِنْ الْفِ شَهْرٍ...؛ای پروردگار شب قدر و قرار دهنده آن بهتر از هزار ماه...»

پنجم:خواندن دعای یا مدبر الامور

این دعا را در حالی که دستان خود را به سوی آسمان بلند می ‏کند، بخواند:یا مُدَبِّرَ الْأُمُورِ، یا باعِثَ مَنْ فِی الْقُبُورِ...؛ای تدبیر کننده کارها ای برانگیزنده هر که در گورها است …»

این شب ها بهترین فرصت هستند تا خوبی‌ها را جایگزین بدی ها، صلح و صفا را جایگزین اختلاف و تفرقه، احسان و نیکی را جایگزین ظلم و ستم و صله رحم را جایگزین قطع رحم نماییم. نیکو و شایسته است تا با انجام اعمال نیک و خیر، از این شب ها ثواب دو چندان ببریم.