احسان و نیکوکاری؛ از رفع گرفتاری ها تا محبوبیت در نزد پروردگار متعال

"وَأَحْسِنُوا إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ"(سوره بقره آیه195)

یکی از واژگانی که در قرآن از آن بسیار یاد شده است واژه احسان است که از ریشه «حُسن» می آید، احسان در لغت به معنای انجام کار نیک و سود و نفع رساندن به دیگری است و شخصی که کار نیک انجام می دهد از جمله نیکوکاران به حساب می آید.

این واژه در قرآن کریم در موارد مختلفی به کار برده شده است، به عنوان مثال، ایمان به خدا و پیامبر(ص)، تقوا و تحمل سختی ها، عفو و گذشت، اجتناب از گناهان کبیره، تأمین نیازمندان و محرومان، رفتار شایسته با پدر و مادر و چندین مورد دیگر از مصادیق احسان و نیکوکاری است که در قرآن کریم به آن اشاره شده است. چند نمونه از این آیات در ادامه مرور خواهد شد:

"وَإِذْ أَخَذْنَا مِیثَاقَ بَنِی إِسْرَائِیلَ لا تَعْبُدُونَ إِلا اللَّهَ وَبِالْوَالِدَیْنِ إِحْسَانًا وَذِی الْقُرْبَی وَالْیَتَامَی وَالْمَسَاکِینِ وَقُولُوا لِلنَّاسِ حُسْنًا"(سوره بقره آیه 83)

یاد کنید که از بنی اسرائیل پیمان گرفتیم که جز خداوند را نپرستید و به پدر و مادر و خویشاوندان و یتیمان و بینوایان نیکی کنید و با مردم به زبان خوش سخن بگویید.

" قُلْ یَا عِبَادِ الَّذِینَ آمَنُوا اتَّقُوا رَبَّکُمْ لِلَّذِینَ أَحْسَنُوا فِی هَذِهِ الدُّنْیَا حَسَنَةٌ"(سوره زمر آیه 10)

بگو ای بندگان مومن از پروردگارتان پروا کنید، برای کسانی که در این دنیا نیکی کنند [و اعمال صالح انجام دهند] پاداش نیکو است.

در تمامی آیاتی که در بالا بیان شد خداوند ضمن یادآوری بر کارهای نیک، بندگان خود را به انجام آن، ترغیب و تشویق می نماید.
احسان و نیکوکاری آثار دنیوی و اخروی مهمی را نیز به دنبال دارد که از مهمترین آثار دنیوی آن، محکم ساختن رشته های دوستی و صمیمیت بین افراد یک جامعه است، همچنین با گسترش فرهنگ احسان و کمک به همنوع بسیاری از مشکلات اقتصادی افراد جامعه مرتفع می شود و تفاوت بین طبقات جامعه کاهش می یابد.

از آثار اخروی احسان و نیکوکاری نیز می توان به آمرزش گناهان اشاره کرد، همه انسان ها به جز انبیا و اولیای الهی در طول زندگی خود گناهان کوچک و بزرگی مرتکب می شوند، یکی از اعمالی که باعث از بین رفتن گناهان می شود احسان و نیکوکاری در حق بندگان خدا و خدمت به مخلوقات الهی است. جمله «الله یحب المحسنین» چندین بار در آیات قرآن کریم، آورده شده است که بیانگر جایگاه والای احسان و نیکوکاری در نزد پروردگار است که موجب محبوبیت در نظر پروردگار می گردد.
آثار ارزشمندی که برای نیکی کردن مرور شد، زمانی حاصل می شود که چند نکته رعایت شود:

رضای خداوند

برای شروع هر کاری توجه به رضای خداوند ضروری است و بدون شک از مهمترین اصول نیکوکاری نیز جلب رضای خداوند و در نظر گرفتن اوست.

پاکیزگی در احسان

خداوند در سوره آل عمران آیه92 می فرماید«لن تنالوا البر حتی تنفقوا مما تحبون و ما تنفقوا من شیء فان الله به علیم» هرگز به (حقیقت) نیکوکاری نمی رسید مگر اینکه از آنچه دوست می دارید،انفاق کنید و آنچه انفاق می کنید، خداوند از آن باخبر است. این آیه بیان کننده اصل دیگری است که به این موضوع اشاره دارد که انفاق در راه خدا، نباید از اموال پست و بی ارزش باشد زیرا هم تحقیری نسبت به نیازمندان است و هم بی ادبی به منزلت پروردگار.

دوری از منت گذاری

در اینجا بیان یک نکته بسیار حائز اهمیت است چرا که در صورت نادیده گرفتن آن، احسان و نیکوکاری هیچ سودی به همراه نخواهد داشت و آن هم دوری از منت گذاری و عدم آزار و اذیت نیازمند می باشد. امام صادق(ع) در این رابطه می فرمایند:«هر کس به مومنی احسان کند، پس از آن او را با سخن ناهنجار خود برنجاند و یا بر او منت گذارد، صدقه خود را باطل کرده است».( المیزان، ج۲)

پایگاه اطلاع رسانی حوزه نمایندگی ولی فقیه در جمعیت هلال احمر