پرچمداران احترام به کرامت انسانی

به نص قرآن، خداوند به همه فرزندان آدم کرامت بخشیده (سوره إسراء- آیه ٧٠) و حکم نمود که هر کس جان انسانی را نجات دهد مانند آن است که همه انسان‌ها را نجات داده است (مائده - آیه ٣٢.) سیره پیامبر اسلام(ص) و معصومین(ع) در رفتار نیکو با مردم و برخورد جوانمردانه با مخالفان و دشمنان سرسخت حتی در میدان نبرد آکنده از آموزه‌های گرانقیمتی است که نیاز به پیروی از آن امروزه بیش از هر زمان دیگری احساس می‌شود.

اما رفتار و خدمات بشردوستانه در سطح بین‌المللی و به‌شکل سازمان‌یافته از اواسط قرن ١٩میلادی و با همت و تلاش‌های جوانی نیکوکار به نام‌ هانری دونان شکل گرفت.

زندگی‌ هانری دونان مثال برجسته‌ای از همت و تأثیرگذاری مردان بزرگ در دنیای پر از جنگ و خشونت معاصر است. بازرگان جوانی از شهر ژنو در سوییس که در جوانی با مشاهده صحنه‌های تکان‌دهنده در جنگ سولفورینو در ٢٦ ژوئن ١٨٥٩ در محلی به همین نام در شمال ایتالیا میان امپراتوری اتریش-مجارستان و ناپلئون سوم امپراتور فرانسه، از علایق و اهداف تجاری و بازرگانی دست کشید و به کمک افراد محلی جان بسیاری از مجروحان نبرد سولفورینو را نجات داد. ‌هانری دونان در بازگشت به ژنو کتاب «خاطرات سولفورینو» را نوشت و در آن، پس از شرح صحنه‌های دردناک جنگ سولفورینو دو پیشنهاد ارایه کرد: نخست ایجاد و آموزش تیم‌های امدادی برای کمک‌رسانی در جنگ و دوم تعهد دولت‌ها برای احترام و حفاظت از تیم‌های امدادی در جنگ. با کمک شورای شهر ژنو و دولت سوییس و بعدا دیگر دولت‌ها، پیشنهاد نخست ‌هانری دونان منجر به تاسیس صلیب‌سرخ و هلال‌احمر در ١٩٠کشور جهان تا امروز شد و پیشنهاد دوم او هم منجر به تصویب کنوانسیون‌های ژنو شد که اصلی‌ترین منبع حقوق بین‌الملل بشردوستانه به‌شمار می‌رود.

به پاس تلاش‌ها و خدمات ‌هانری دونان نخستین جایزه صلح نوبل سال ١٩٠١ مشترکا به وی و فردریک پسی، فعال صلح‌طلب فرانسوی اهدا شد. کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ سه بار دیگر در سال‌های ١٩١٧، ١٩٤٤ و ١٩٦٣ جایزه صلح نوبل را به پاس کمک‌رسانی به قربانیان جنگ‌های جهانی اول و دوم و نیز درگیری‌های مسلحانه در نقاط گوناگون دنیا به دست آورد.

جمعیت هلال‌احمر ایران در‌ سال ١٣٠٢ ابتدا به نام شیروخورشید سرخ ایران و پیرو الحاق دولت ایران به کنوانسیون ژنو تاسیس شد که بعد از انقلاب اسلامی به جمعیت هلال‌احمر ایران تغییر نام داد. جمعیت هلال‌احمر ایران با بیش از ٩٠‌سال تجربه در عرصه فعالیت‌های ملی و بین‌المللی درحال‌حاضر فعالیت‌های گسترده‌ای در زمینه‌های امدادرسانی در حوادث و سوانح، جوانان، گسترش خدمات داوطلبانه و ارزش‌های بشردوستانه و خدمات درمانی دارد و به‌عنوان یکی از خوشنام‌ترین و قوی‌ترین جمعیت‌های صلیب‌سرخ و هلال‌احمر اشتهار دارد.

حفظ میراث ١٥٠ساله صلیب‌سرخ و هلال‌احمر بین‌المللی و اعتبار ٩٥ساله جمعیت هلال‌احمر ایران مسئولیت بزرگ و تاریخی مدیران، کارکنان و داوطلبان جمعیت هلال‌احمر و نیز آحاد جامعه است. اما چگونه می‌توان این میراث و اعتبار را حفظ کرد و به‌ عنوان امانتی ارزشمند به دست آیندگان سپرد؟ این امر با حفظ هویت، اصول و ارزش‌های بنیادین صلیب‌سرخ و هلال‌احمر امکان‌پذیر است. برخی از ویژگی‌ها و ارکان هویت هلال‌احمر به شرح ذیل است:

الف- اصول و ارزش‌های انسانی و اخلاقی جهانشمول. محتوا و چارچوب اصول و ارزش‌های صلیب‌سرخ و هلال‌احمر جهانشمول و مطابق با مبانی فرهنگی، اعتقادی و ارزشی همه ملت‌ها و جوامع بشری است و با آن تعارضی ندارد.

ب- حفظ استقلال و عدم‌ورود به جناح‌ها، دسته‌بندی و گروه‌گرایی‌های سیاسی و حفظ بی‌طرفی در منازعات و درگیری‌ها براساس اصول اساسی آن.

ج- اعتماد مردمی و پایگاه اجتماعی که در نتیجه حفظ استقلال و عدم ورود به فعالیت‌های سیاسی و اقتصادی و مشارکت‌های آزاد افراد جامعه در فعالیت‌های هلال‌احمر به دست آمده است.

صلیب‌سرخ و هلال‌احمر یک سازمان با تشکیلات و ساختار بسته اداری و سازمانی نیست، بلکه یک حرکت انسان‌دوستانه اجتماعی است که درهای آن به روی همه آحاد جامعه به شرط احترام به اصول و ارزش‌های آن باز است، به همین دلیل در سطح بین‌المللی «نهضت بین‌المللی صلیب‌سرخ و هلال‌احمر» و در سطح ملی «جمعیت صلیب‌سرخ یا هلال‌احمر» نامیده می‌شود.

د- واقع‌بینی و واقع‌گرایی صلیب‌سرخ و هلال‌احمر. در جریان انتخاب نخستین برنده جایزه صلح نوبل در سال ١٩٠١، کمیته تعیین برنده نهایی کار دشواری در پیش داشت. در اوایل قرن بیستم در نتیجه پیشرفت‌های سریع و شگرف علمی و صنعتی و شکوفایی و رونق اقتصادی و نیز رفاه اجتماعی و صلح و آرامش به دست آمده پس از جنگ‌های اواخر قرن هـجدهم، خوشبینی و ایده‌آلیسم برای حاکمیت مطلق صلح و ریشه‌کن‌کردن جنگ و درگیری در اروپا حاکم بود، بنابراین برخی سازمان‌ها و محافل اجتماعی موافق اعطای جایزه صلح نوبل به فردریک پسی، فعال صلح‌طلب فرانسوی بودند و استدلال می‌کردند اعطای جایزه به‌ هانری دونان که مروج تقویت قوانین بشردوستانه در جنگ بود، به نوعی صحه گذاشتن به جنگ و قانونی‌کردن آن به شمار می‌آمد. اما کمیته تعیین برنده جایزه صلح نوبل دست به انتخاب هوشیارانه‌ای زد و ‌هانری دونان و فردریک پسی را مشترکا برای جایزه صلح نوبل برگزید. زمان زیادی نگذشت که با آغاز جنگ جهانی اول در سال ١٩١٤ و فجایع آن درستی دیدگاه واقع‌گرایانه صلیب‌سرخ و هلال‌احمر مبنی بر عدم‌امکان ریشه‌کردن نهایی جنگ و درگیری‌ها و ضرورت وضع قوانین و مقررات خاص برای حمایت از غیرنظامیان و افراد غیر درگیر در جنگ آشکار شد.

بر این اساس، صلیب‌سرخ و هلال‌احمر با استفاده از اصول و ارزش‌های بشردوستانه جهانی خود و بهره‌گیری از منابع ارزشمند جوانان و داوطلبان در ترویج صلح، دوستی و همزیستی مسالمت‌آمیز در میان مردم و ملل دنیا می‌کوشد، ولی همزمان آمادگی خود برای مواجهه واقع‌گرایانه با خطر حوادث و درگیری‌ها، ایجاد تاب‌آوری در جامعه و کمک‌رسانی به افراد آسیب‌پذیر و آسیب‌دیده را حفظ می‌کند.

ه- صلیب‌سرخ و هلال‌احمر با بهره‌گیری از تجربه ١٥٠ساله و استفاده از ظرفیت‌ها و منابع اجتماعی و سازمانی همواره نقش معین و یاور دولت و نهادهای عمومی را ایفا می کند، به نحوی که خلأ ناشی از عدم‌رسیدن خدمات رسمی دولت با اقشار مردم در سطح اجتماعی را از طریق یاری‌رساندن به آسیب‌پذیرترین و آسیب‌دیده‌ترین افراد پر می‌کند. براساس اصول و قوانین موجود، صلیب‌سرخ و هلال‌احمر هیچگاه جایگزین خدمات و کارکردهای رسمی و عادی دولت نمی‌شود.

و- نهایتا کسانی که افتخار خدمت‌رسانی در چنین سازمان ارجمند و مهمی را پیدا می‌کنند، باید بیش از همگان از اهمیت جایگاه تاریخی و پایگاه اجتماعی آن آگاه بوده و به اصول و ارزش‌های آن وفادار باشند، به‌ ویژه اصول انسان‌دوستی، استقلال و بی‌طرفی و عدم‌ورود به دسته‌بندی‌ها و فعالیت‌های سیاسی، عدم‌تبعیض در خدمت‌رسانی و نیز خدمات داوطلبانه و عدم‌دریافت هزینه یا معوض خدمات ارایه‌شده به مردم که ازجمله اصول اساسی صلیب‌سرخ و هلال‌احمر مصوب ١٩٦٥ بوده و تخطی هر جمعیت ملی صلیب‌سرخ و هلال‌احمر از آن موجب تعلیق و الغای عضویت یک جمعیت ملی از نهضت بین‌المللی صلیب‌سرخ و هلال‌احمر می‌شود.

جمعیت هلال‌احمر ایران با سابقه افتخارآمیز خدمات انسان‌دوستانه در سطح ملی و بین‌المللی با استمرار برنامه‌ها و خدمات خود و ارتقای آن و تعامل سازنده ملی و بین‌المللی می‌تواند بیش از گذشته به‌عنوان آینه اصول و ارزش‌های والای انسانی و اخلاقی جامعه ایرانی در سراسر جهان پرآشوب کنونی بدرخشد و پیام‌آور صلح و دوستی برای ملت‌ها باشد.

مصطفی محقق

مشاور رئیس جمعیت هلال‌احمر در امور بین‌الملل

پایگاه اطلاع رسانی جمعیت هلال احمر