در قرآن و حدیث، جهاد دارای مفهومی وسیع و مترادف با مبارزه مبتنی بر حق است و حوزه هایی گوناگون را دربرمی گیرد.
به طورکلی در اصطلاح دینی، جهاد به عنوان ابزاری برای حفظ مسلمانان در مقابل تجاوز و ظلم تعبیه شده و به عنوان جنگی مشروع به منظور دفاع از مذهب و نظم عمومی و جلوگیری از تجاوز و بی عدالتی مطرح شده است (ابن منظور، 2003 ، ج 3: 224 ) و در اصطلاح حقوقی، به عنوان جنگ و مبارزه در راه خدا با همه ابزارها از جمله بیان جان و مال تعریف شده است (قربان نیا، 1382 : 30 )؛
در قرآن، این مسئله، اغلب با واژه قتال (جنگ) آمده است (بقره: 190 ، 244 ، 246 ؛ توبه: 29 ، 36 ، 123 و...) در مکتب اسلام بنیان اصلی و اولیه رابطه در عرصه سیاست خارجی و بین المللی بر صلح، مسالمت، رفتار نیکو و همزیستی استوار است؛ درنتیجه، این مکتب هرگز به پیروان خود اجازه نمی دهد که غیرمسلمانان را به سبب کفرشان بکشند؛ این مکتب، وجود عقاید دیگر یا دگراندیشی را تا جایی که در چارچوب عقیده و اندیشه باقی باشد و به ابزار خشونت ضد دیگران تبدیل نشود، مجوزی برای رفتار خصمانه نمی داند : «لا یَنهاکُمُ اللهُ عَنِ الذینَ لَم یُقاتِلُوکُم فی الدینِ وَ لَم یُخرِجُوکُم مِن دیَارِکُم أن تَبَرُهُم وَ تُقسِطوا إلیهِم إن َّ اللّهَ یحِبُّ المُقسِطینَ»(ممتحنه آیه 8) خدا شما را باز نمی دارد تا با کسانی که در دین با شما نجنگیده و شما را از دیارتان بیرون نکرده اند، نیکی کنید و با ایشان عدالت ورزید، زیرا خدا دادگران را دوست مى دارد؛ از این رو جنگ در اسلام، امری استثنایی است و تا چیزی باعث جنگ نشود صلح برقرار است. «...فَان اعتَتَزَلُوکُم فَلَم یُقاتِلُوکُم وَ ألقَوا ألیکُم السَّلَمَ فَمَا جَعَلَ اللّهُ لَکُم عَلَیهم سَبیلاً (نساءآیه 90) ): پس اگر از شما کناره گیرى کردند و با شما نجنگیدند و با شما طرح صلح افکندند (دیگر) خدا برای شما راهی بر آنان قرارنداده است، بنابر این می توان دید که اسلام برای رسیدن به آرمان های خود، با غیر مسلمانان در جنگ همیشگی نیست. در اسلام آنچه اهمیت دارد، مصلحت اسلام و مسلمانان و تأمین امنیت برای دعوت مسالمت آمیز و رفع و دفع تجاوز و تنبیه و سرجای خود نشاندن متجاوز و نیز برقراری توازن قوا و بازدارندگی میان ملل مسلمان و دیگر ملت هاست لذا از این نظر، مقصود اسلامی مستتر در جهاد و جنگ، عبارت است از: حصول به شرایط صلح، عدالت و ایمان (برزنونی، 1384 : 148 )؛ ازسوی دیگر اسلام بیان می کند که جهاد، ارزشی والاتر از سایر عبادات دارد و همانندی مانند آن نمی توان یافت؛ زیرا جهاد، پذیرش رنج، سختی، گذشت، ایثار و اظهار محبت است (شریعتمدار جزایری، 1379 : 15 )؛ بنابراین جهاد در اسلام به منظور تأمین امنیت، تضمین حاکمیت، استقلال، دفاع از امت اسلامی، اسقرار صلح، حمایت از ادیان آسمانی و عدالت برقرار شده است.
بنابراین در جامعه اهل ایمان آدم های زیرک و باهوش افرادی هستند که فرمایش ولی جامعه را باید به خوبی و سرعت دریافت کنند و عملیاتی کنند. تبیین به معنای بیان و ابلاغ نیست بلکه تبیین یک طرف آن جهادی که مومنین باید فرمان ولی را بگیرند و حرکت کنند، تبیین به معنای اقناع است لازمه تبیین این است که ما گره ذهنی مردم را حل کنیم، بشناسیم درد آدمیت را و بدانیم مشکل کجاست که حل بشود اگر در یک سخنرانی یا نشست گره از فکر و شبهه مخاطب برطرف نشد این بیان است و تبیین نیست.
مثال قرآنی در باب تبیین درباره زنده به گور شدن دختران، قرآن سئوال می کند که «بأَیِ ذنبٍ قُتِلَت» یک مشکل اجتماعی را با بیان این سوال که: چرا دختران را زنده به گور می کنید ؟ سعی در تبیین موضوع دارد.
در دوران پنج ساله گذشته به صورت جدی در فضای رسانه ای، کشور دچار یک درگیری با تفکر غیر اسلامی - ایرانی در حوزه تمدن غرب شد و مقام معظم رهبری بحث شورای عالی فضای مجازی را مطرح نمودند و با تاکیدات اخیر می توان گفت که فضای مجازی یک میدانی را پهن کرده تا رقیب ما ذهنیت جامعه را درگیر کند و لذا معظم له فرمودند دشمن لجن پراکنی می کند خب این لجن پراکنی در کجا واقع می شود ؟ قطعا ذهن را درگیر می کند در جنگ شناختی، اساسی ترین مساله و مولفه، فهم آدمها است و رسانه یکی از ابزارهای فهم آدمها می شود و جزو اساسی ترین عامل فهمیدن قرار می گیرد اگر دقت کنیم به تاریخ ، جنگ رسانهاى، از تاریخ باستان تا امروز وجود داشته و جزء لاینفک سیاست ابرقدرت ها بوده است و آنچه که امروز کیفیت و کمیت این جنگ ها را عوض کرده، توسعه زیرساخت هاى رسانهاى و تکنولوژى در یک قرن اخیر است. از جنگ جهانى دوم به بعد، این جنگ رسانهاى به یک رشته علمى و استراتژیک تبدیل شد که شاکله اصلى قدرت نظامى، اقتصادى، فرهنگى و سیاسى کشورهایى مانند آمریکا را تشکیل مىدهد. جنگ رسانهاى را در دنیاى اسلام، معاویه علیه امام على (علیه السلام) آغاز نمود که ضررش بیش از آنکه به امام( علیه السلام) برسد، به اسلام رسید. کودتاهایى که آمریکایىها علیه ایران و گواتمالا و... راه انداختند و نیز دخالت واشنگتن در انتخابات کشورها و... بدون جنگ رسانهاى عملى نبوده است .
در همین راستا از اهداف جنگ رسانهاى مىتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- تغییر و آلودگى محیط به نفع مهاجم
- نفوذ در افکار عمومى و گمراهى آن
- بسیج فکرى مردم
- شخیصت کشى و شخصیت سازى
- کوشش در شکست اراده مقاومت
- نفاق و تفرقهانگیزى میان نخبگان و جناح هاى مختلف
- مشغول کردن دولتمردان، سردمداران و روزنامهنگاران به مسائل جزئى و منحرف کردن آنان از مسائل اساسى
- فراهم کردن محیط براى زد و خوردهاى داخلى و خارج
نتیجه این جنگ، هم ابعاد خارجى و هم ابعاد داخلى دارد. از آنجا که در کشورهایى مثل ایران اکثر مطبوعات جناحى هستند، نردبانى براى رساندن بازیگران سیاسى به مقامات مورد نظر مىشوند؛ در نتیجه ظرفیت اطلاعرسانى و تحلیلگرایى مستند آنها بسیار کم است و بیشتر صداى جنجالى آنها در جامعه به گوش مىرسد.
در طول تاریخ عوامل بیگانه از این شرایط استفاده بسیار کردهاند و حمایت آنها به هرج و مرج مطبوعات کمک کرده است که این ائتلاف مطبوعات خارج و داخل را مىتوان در ادوار مشروطه، هنگام اشغال ایران به دست متفقین و نیز ملى شدن صنعت نفت و قبل از کودتاى 28 مرداد به خوبى مطالعه کرد.
در اروپا و آمریکا وقتى به آثار متخصصانى که درباره توسعه سیاسى، دموکراسى، مشارکت، اصلاحطلبى و... قلم زدهاند مىنگریم، متوجه مىشویم که بسیارى از این پژوهشگران از پیشکسوتان رشتههاى پروپاگاندا، جنگ روانى، جنگ رسانهاى و رسانههاى جمعى بودهاند که از اوایل 1920 تا 1950، علم شستشوى مغزها و زورآوردن و اجبارى کردن عقاید خاص را در جامعه رشد و نموّ دادهاند.
به عنوان مثال مىتوان به پروفسور هارولد لاسول، پیشکسوت تئورىهاى رسانههاى جمعى و یکى از متصدیان اداره ویژه جنگ هاى روانى براى دولت آمریکا اشاره نمود و این ها گواهی اهمیت و توجه به فضای مجازی و رسانه ای که دائما در حال خوراک دهی و شستشوی فکری جامعه هستند، را می دهد و ما در این عرصه لازم است پایه بحث جهاد تبیین را با نگاه فوری مقام معظم رهبری و فرماندهی و قرارگاه ویژه در جمعیت هلال احمر برپا کنیم و فرماندهی آن را با مسئولیت نماینده مقام معظم رهبری در جمعیت راه اندازی نمائیم تا بتوانیم این مسئولیت خطیر جهاد تبیین را به فعلیت و اقناع برسانیم.
علی اکبر جعفری
مسئول دفتر نمایندگی ولی فقیه در هلال احمر استان چهار محال و بختیاری