Print Logo
نگاهی به سلوک اخلاقی حضرت محمد (ص) پنج‌شنبه 24 مهر 1399 ساعت 05:57

پیغمبر؛ مکارم اخلاق


جامعه زمان و عصر پیامبر، جامعه‌‌ای است خشمگین و ناموزون. حضرت محمد (ص) با ویژگی‌های صفاتی خود از جمله مهربانی، نوع دوستی در این دوران و عصرهای پس از آن تحول انسانی به‌وجود می‌آورد. اگر سیره رسول خدا(ص) را مورد مطالعه و واکاوی قرار دهیم، درمی‌یابیم که یکی از جلوه‌های اعجاز رسالت پیامبراکرم(ص) تغییر سبک زندگی جاهلیت به سمت ارزش‌های بالای اخلاقی و بشردوستانه بوده است که می فرماید: «و ما ارسلناک الّا رحمةً للعالمین؛ ما تو را جز رحمت برای جهانیان نفرستادیم.»

رحمت و محبت را باید اساس و بنیاد موفقیت پیامبر اسلام(ص) در جامعه جاهلی آن زمان برشمرد.
برترین ویژگی صفاتی پیامبر اکرم(ص) که موجب شده به سبب آن جامعه را متحول سازد، اخلاق و اقدامات بشردوستانه ایشان در طول عمر ارزشمندشان بوده است.
ایثار، رحمت، گذشت، رفق، مدارا و انسان‌دوستی پیامبر(ص) بیش از همه چیز تأثیر به سزایی در بین جامعه جاهلیت آن دوران گذاشته است.
بسیاری از رفتارهای ضدبشری که بیان آن نیز بسیار سخت است مانند زنده به گور نمودن دختران، نوعی ارزش در آن جامعه قلمداد می‌شد. در همین ارتباط قرآن‌کریم می‌فرماید:
"فَبِما رَحمَةٍ مِنَ اللَّهِ لِنتَ لَهُم ۖ وَلَو کُنتَ فَظًّا غَلیظَ القَلبِ لَانفَضّوا مِن حَولِکَ ۖ "
به (برکت) رحمت الهی، در برابر آنان [= مردم‌] نرم (و مهربان) شدی! و اگر خشن و سنگدل بودی، از اطراف تو، پراکنده می‌شدند.

این اخلاق کریمانه و انسان‌دوستانه حضرت رسول اکرم(ص) باعث شد که جامعه بشری به سمت ارزش‌های والای الهی گرایش پیدا کند؛ یعنی اگر اخلاق رحیمانه و باگذشت و پرمحبت پیامبر(ص) نبود، جامعه بشری تغییر نمی‌کرد، چرا که اصولاً نمی‌توان جوامع را جز با رحمت، محبت و گذشت تغییر داد، ان الله لایغیر بقوم حتی یغیر ما بانفسهم.
پیامبرخاتم(ص) نسبت به افرادی که به او ستم می‌کردند و او را مورد آزار قرار داده‌اند نیز هیچ کینه‌ای به دل نداشت، همه آنها را می‌بخشید و این رفتار شاخص ایشان بود.
تنها در مواردی که حقوق انسان‌ها پایمال می‌شد، تعرضی به دارایی مردم صورت می‌گرفت، ظلمی به فردی می‌شد، بی‌عدالتی انجام می‌گرفت، تجاوز و تعدّی صورت می‌ پذیرفت، پیامبر(ص) قاطع و محکم با خاطی برخورد می‌ فرمود.
به نگاه نگارنده پیامبر(ص)، شأن الگو بودن برای جامعه انسانی دارد هم چنان که قرآن‌کریم ایشان را اسوه حسنه می‌داند، یعنی اخلاق ایشان قابل دست یافتن است که اگر غیر این بود الگو بودن او بی‌معنی است و تطبیق در تمام شئون محقق نمی‌شود زیرا ایشان معصوم بودند ولی در اخلاق، زندگی فردی و اجتماعی قابلیت عمل کردن مانند ایشان وجود دارد.
جامعه زمان پیامبر(ص) یک جامعه خشن، بی‌ادب و نامتوازن بود و پیامبر(ص) چشمه همه فضایل انسانی در آن عصر است و بهترین و برترین الگوی اخلاق انسانی است.
هر انسانی این استعداد را دارد که کمال انسانی، مهربانی، گذشت و محبت را در خود شکوفا کند و پیامبر اکرم(ص) به لطف الهی این استعداد را در اوج خود به کمال رسانیده است.
خداوند، پیامبر(ص) را این گونه توصیف فرمود: «وَ إِنَّکَ لَعَلى خُلُقٍ عَظیمٍ؛ تو بر اخلاق بزرگوارانه عظیمی هستی» و از امام صادق(ع) روایت شده: «خداوند، پیامبر(ص) را بر محبت خود تربیت کرد و سپس گفت: « إِنَّکَ لَعَلى خُلُقٍ عَظیمٍ» بنابراین پیامبر(ص) بر اساس استعداد، خواست و تلاش خود، به لطف الهی به کمالی رسیده که این کمال توانسته آن تحول بزرگ را ایجاد کند
اگر از مولای متقیان درباره شخصیت نبی اکرم (ص) بپرسید ایشان می‌فرمایند:«طَبِیبٌ دَوَّارٌ بِطِبِّهِ قَدْ أَحْکَمَ مَرَاهِمَهُ وَ أَحْمَى مَوَاسِمَهُ یَضَعُ ذَلِکَ حَیْثُ الْحَاجَةُ إِلَیْهِ مِنْ قُلُوبٍ عُمْیٍ وَ آذَانٍ صُمٍّ وَ أَلْسِنَةٍ بُکْمٍ مُتَتَبِّعٌ بِدَوَائِهِ مَوَاضِعَ الْغَفْلَةِ وَ مَوَاطِنَ الْحَیْرَةِ
او طبیبى است که همراه با طبّش در میان مردم می گردد، مرهم‌هایش را محکم و آماده ساخته و ابزارهایش را براى سوزاندن زخم‌ها داغ نموده، تا هر جا لازم باشد: در زمینه دل‌هاى کور و گوش‌هاى کر و زبان‌هاى لال به کار گیرد. دارو به دست به دنبال علاج بیماری‌هاى غفلت و دردهاى حیرت است. این بیماران وجود خود را از انوار حکمت روشن ننموده و با آتش دانشى درخشان شعله نیفروخته‏ اند.
به هر شکل ترویج اخلاق حسنه و پایبندی به اخلاق نیکو از وظایف و خصلت‌های حکومت اسلامی است و لذا همه دستگاه‌ها، سازمان‌ها، کارکنان و کارگزاران دولت اسلامی باید با همه وجود در پی برپایی اخلاق حسنه در جامعه فعالیت داشته باشند.



حجت‌الاسلام والمسلمین امیر چهری
مسئول دفتر نمایندگی ولی فقیه در هلال احمر گیلان