تجربیاتی از سه دهه کار در موقعیت‌های بحرانی، زلزله، سیل، بهمن، حوادث بین‌المللی و…
بیژن دفتری مازندرانی بود، از روستای بشل قائمشهر. قرار بود نظامی شود، اما شد پدر امداد و نجات ایران. نامی که همه امدادگران بر سر آن توافق دارند. سال ١٣٢٧ در خانواده‌ای کشاورز به دنیا آمد. در جوانی بعد از انصراف از ادامه خدمت در ژاندارمری به دلیل بیماری، به دانشگاه تهران رفت و علوم اجتماعی و تعاون خواند. دوره مدیریت بیمارستانی را هم گذراند و به استخدام جمعیت شیر و خورشید سرخ قائمشهر درآمد و بعد از انقلاب معاون امداد جمعیت هلال‌احمر مازندران شد.
ریاست سازمان امداد و نجات
از مازندران که به تهران آمد، اول قائم‌مقام امداد و نجات شد و بعد معاونت و بعد به بخش اداری – مالی رفت و درنهایت رئیس جمعیت تهران شد و سپس دوباره به سازمان امداد و نجات رفت و ۱۶ سال در کسوت ریاست این سازمان، خدمت کرد.
تأسیس جمعیت هلال‌احمر تهران
زمان مدیریت دکتر نوربالا در جمعیت هلال احمر، دفتری از سازمان امداد و نجات جدا شده بود و به عنوان قائم‌مقام معاونت اداری – مالی مشغول بود که به او گفتند در تهران مرکزیت اداری نداریم و مدیران شعب برای هر کار جزئی به سازمان‌های مرکزی مراجعه می‌کنند. آن زمان، استان تهران هشت شعبه در شهرستان‌های ری، کرج، دماوند، ورامین، فیروزکوه، شهریار، پیشوا و رباط کریم داشت که هیچ‌کدام انبار مناسبی برای ذخیره‌سازی نداشتند. مراحل اجرایی که انجام شد، مطالعات برای زلزله احتمالی تهران صورت گرفت.
بیژن دفتری نخستین مدیر جمعیت هلال‌احمر استان تهران بود، اما مدتی بعد دوباره به سازمان امداد و نجات برگشت. اوج فعالیت‌های او در برنامه آمادگی تهران در حوادث احتمالی بود. زمانی که مدیرعامل هلال‌احمر تهران شد، با کمک چند تن از همکاران برنامه جامع آمادگی تهران برای زلزله احتمالی را نوشتند. از همان سال، دولت برای ۶ پایگاه اقماری در اطراف و ٢٢ پایگاه درون‌شهری بودجه تخصیص داد.
در همان درگیری‌های مدیریت هلال احمر تهران، زلزله آوج قزوین اتفاق افتاد و دفتری عازم منطقه شد.
احمدی؛ مدیرعامل جمعیت هلال احمر خراسان رضوی درباره‌اش می‌گوید: «واژه خودامدادی را بیژن دفتری برای نخستین‌بار مطرح کرد و باعث شد که درنهایت زلزله آوج که اتفاق افتاد، مرحوم بیژن دفتری برگردد به سازمان امداد و نجات و مسئول سر و سامان دادن به آوج شود. همیشه در حوادث و بحران‌های بزرگ نام بیژن دیده می‌شد»؛ حوادث بزرگی مثل زلزله بم. زلزله ای که برای همکاران و دوستان بیژن دفتری، یادآور وقتی است که از حجم و فشار کار در یکی از چادرهای صحرایی بستری شد. او فرماندهی میدانی جمعیت را در زلزله پر وسعت بم به عهده داشت. احمدی می‌گوید: «آن زمان انتقادات زیادی به جمعیت می‌شد اما دفتری خیلی محکم و پهلوان جلوی اتهامات واهی درباره امدادگران می‌ایستاد. دایم به پایگاه‌ها سرکشی می‌کرد و مرتب در جریان ریز فعالیت‌ها بود. ارتباط مستقیم او با امدادگران باعث می‌شد آنها احساس کنند فرمانده‌شان کسی از جنس آنهاست. درعین حال با مدیران که وظایفشان را نمی‌دانستند، برخورد قاطعی داشت. وظایفی که نهادها به آن توجه نداشتند، بهشان گوشزد می‌کرد و مطالبه‌گری می‌کرد.»
سابقه حضورش در ژاندارمری و روحیه نظامی‌‌اش به روحیات مدیریتی‌اش کمک می‌کرد. در حادثه بسیار جدی بود. صدای رسایش در منطقه می‌پیچید. داریوش جواهری، از پزشکان داوطلب و همکارانش می‌گوید: « او منحصر به فرد بود و کسی همتای او به‌زودی در هلال نخواهد آمد.» خستگی‌ناپذیر، درشت‌‌اندام و تنومند، در صحنه حادثه همه او را می‌دیدند و می‌شنیدند: «از طرف دیگر بسیار مهربان با زیردستان و آسیب‌دیدگان، اما این مانع نمی‌شد افراد دستورات او را اطاعت نکنند. بسیار قدردان بودند، چه از عوامل زیردست و چه بالادست.» همیشه خاطره می‌گفت، خاطراتی برای تبیین آموزههای علمی.
می‌گویند؛ بیژن دفتری رفتار و شکل و قواره حوادث متنوع را به خوبی می‌شناخت و براساس شکل هر حادثه، برخورد درخور و ویژه‌ای با آن داشت: «بزرگترین خدمت او افزایش آمادگی و دانش مدیران بود.»
همیشه بحث زلزله تهران برایش مسأله بود، چون معتقد بود اگر این زلزله اتفاق بیفتد، زمان زیادی طول می‌کشد تا نیروهای امدادی برسند و خود مردم باید به داد هم برسند. رویای دیگر او طراحی شبکه امداد و نجات کشور بود که گام‌هایی برای آن برداشته شد و بعد از بازنشستگی او بقیه دوستانش پیگیری کردند.
دفتری، سال ٨٠ طرح جامع امداد و نجات را به همراه فرشید توفیقی تدوین و تجربیات خودش را به استناد قانون برنامه سوم توسعه وارد کرد. ١٧ فروردین نخستین‌بار قانون طرح امداد و نجات کشور در ۵۷ ماده به تصویب هیأت وزیران رسید. او بحث شبکه امداد و نجات را مطرح کرد، انبارهای امدادی، توسعه امداد جاده‌ای و شبکه امدادی کشور و تصویب آیین‌نامه امداد و نجات کشور با زحمات او انجام شد. نخستین قانون داخلی هلال‌احمر که با آموزههای روز هماهنگ بود با وجود او انجام شد، طوری که هنوز هم بعد از ۱۸ سال رویکرد علمی و نوین دارد.
پایگاه اطلاع رسانی جمعیت هلال احمر