امام جواد(ع) نیز از این قاعده مستثنی نیستند، حتی مخالفان ایشان نیز از پنهان کردن این فضائل ناتوانند و اغلب آن ها زبان به اعتراف گشوده و با دیدن آن خصائل برجسته ناخودآگاه مجذوب آن وجود الهی شده اند.
برای آن حضرت در طول زندگی دنیوی کوتاه اما پر برکت شان القاب بسیاری به کار رفته است که هر کدام گویای بخشی از ویژگی های اخلاقی و روحی ایشان است. در میان القاب مختلف ایشان دو لقب «تقی» و «جواد» شناخته ترین آن ها محسوب می شود. آن حضرت به این سبب که با تقوا ترین فرد اهل زمان خود بود به «تقی» ملقب است و چون بخشش و خدمت رسانی به مردم و اطرافیان کار همیشگی او بوده است، به «جواد» مشهور است.
جواد در معنا به فردی اطلاق می شود که بسیار اهل جود و بخشش است و البته از نام های زیبای خداوند است چنان که در دعای معصومان می خوانیم: «یا جَوادُ یا الله یا الله یا الله لک الأسماءُ الحُسنی». این لقب برای امام جواد(ع) که تجلی صفات خداست و کرم و بخشش از سجایا و خصایص رفتاری او به شمار می رود چنان که هیچ فردی را از خود ناامید بر نمی گرداند بسیار برازنده است.
برنامه عملی امام جواد(ع) در کمک به دیگران بر اساس نامه ای بود که پدر بزرگوارشان از خراسان برای ایشان فرستاده بود. امام رضا(ع) در این نامه به فرزند عزیزش نوشت:
من به دلیل حقی که بر تو دارم، از تو می خواهم هرگاه تصمیم به خارج شدن از منزل داری، از در بزرگ داخل و خارج شوی و هنگامی که سوار مرکب خود می شوی، همراه خود طلا و نقره بردار و هر کس از تو درخواست کمک نمود، به او نیکی کن. (کلینی)
در ادامه چند نمونه از سخاوتمندی های امام جواد(ع) که در روایات آمده است بیان می شود:
یکی از رسومات زیبای امام (ع) این بود که ایشان در ابتدای هر ماه مبلغی را به عنوان صدقه به نیازمندان پرداخت می کردند.
آن چه از موقوفات اجدادشان به دست می آمد که حاصل کار و تلاشی بود که خود شخصا بر روی باغ ها و مزارع آنها انجام می دادند، صرف اهداف عالیه الهی و نیازهای جامعه اسلامی می شد. حتی درآمد آنچه که امیرالمومنین علی(ع) در مدینه وقف نموده بودند و در اختیار امام(ع) بود را نیز بین خویشاوندان و فقرا تقسیم می نمودند .
بزرگواری و بخشش ایشان در حدی بود که زمانی که قصد داشتند بغداد را به سوی مدینه ترک کنند، هر آنچه داشتند در راه خدا انفاق کردند. اسماعیل بن عباس هاشمی می گوید از تنگی معشیت نزد امام(ع) شکایت نمودم، ایشان قطعه ای طلای خالص که وزنش 16 مثقال بود، به من دادند.
در روایتی دیگر آمده است، مردی به حضور امام جواد(ع) رسید و عرض کرد: مرا به اندازه مروت خودتان احسان کنید امام(ع) فرمودند: اکنون در وسعت من نیست. سائل عرض کرد: پس به مقدار مروت و مردانگی خودم احسان فرمائید. امام به خدمتگزار خود فرمودند: مبلغ دویست دینار به او عطا کنید.
ائمه ما با این گونه بخشش ها در واقع سعی بر آن داشته اند که به شیعیان خود بیاموزند که دنیا را باید برای آخرت خواست و مال را برای انفاق در راه خدا فراهم آورد.
به امید آنکه پیروان مکتب ائمه (ع) با الهام از سیره آن بزرگواران، مردم داری و خدمت به هم نوعان را در عرصه های مختلف زندگی سرلوحه خود قرار دهند