1.قرض الحسنه باید در دست افرادی قرار گیرد که محتاج هستند
2.با اخلاص همراه باشد
3. بدون منّت و آزار باشد
روایات و آیات موجود در مورد این عمل نیک، بیان می کنند که قرض "حسن"، نه تنها به حل بسیاری از گرفتاری های مردم کمک می کند، بلکه یک رفتار ارزشی و مؤثر در خودسازی و شکوفایی فردی و اجتماعی است. درست در نقطه مقابل آن قرض "ربوی" که نابودکننده روح ایثار، برادری، برابری و بسیاری از فضایل انسانی است.
در سوره های مختلفی از جمله تغابن، مائده، حدید، بقره، مزمل و ... به آیاتی برخورد می کنیم که همگی درباره اهمیت قرض و فضیلت آن هستند.
سوره تغابن آیات 17و 18:
«إِنْ تُقْرِضُوا اللَّهَ قَرْضًا حَسَنًا یُضَاعِفْهُ لَکُمْ وَیَغْفِرْ لَکُمْ وَاللَّهُ شَکُورٌ حَلِیمٌ عَالِمُ الْغَیْبِ وَالشَّهَادَةِ الْعَزِیزُ الْحَکِیمُ؛ اگر به خدا وام نیکو بدهید، آن را برای شما چند برابر میکند و شما را میآمرزد و خدا، سپاسگزار، بردبار، دانای نهان و آشکار، عزیز و استوار است»
سوره حدید آیه 18:
«اِنَ الْمُصِّدِقینَ وَ الْمُصَدِّقاتِ وَ اَقْرَضُوا اللّهَ قَرْضا حَسنا یُضاعَفُ لَهُمْ وَ لَهُمْ اَجْرٌ کَریمٌ؛ برای مردان و زنان انفاقکننده و آنها که به خدا قرض می دهند، پاداشی چندین برابر هست و آنان پاداش ارزشمندی دارند.»
سوره بقره آیه 245:
«مَنْ ذَا الَّذِی یُقْرِضُ اللّهَ قَرْضا حَسنا فَیُضاعِفَهُ لَهُ؛ کیست آن کسی که به خدا قرض نیکویی بدهد و خدا آن را چندین برابر می کند[و به او باز می گرداند]».
سوره مائده آیه 12:
«وَ أَقْرَضْتُمُ اللّهَ قَرْضًا حَسَنًا َلأُکَفِّرَنَّ عَنْکُمْ سَیِّئاتِکُمْ؛ به خدا قرض نیکو دهید [و سود نخواهید] تا گناهان شما را بیامرزم.»
یکی از نکات بسیار زیبا و ظریفی که در این آیات به چشم می خورد؛ آن است که، خداوند خود را وام گیرنده معرفی می کند. البته در واقع قرض دهنده، وام را به یک شخص می دهد تا گرفتاری فردی یا اجتماعی او را برطرف سازد ولی خداوند در قرآن خود را طرف قرض و وام می داند.
همچنین در آیات قرآن کریم به این موضوع نیز اشاره شده است که قرض اگر نیکو باشد یعنی بدون طلب سود باشد، بی پاداش نمی ماند، خداوند پاداش این عمل را در دنیا یا آخرت، نه یک برابر، بلکه چندین برابر زیادتر می دهد و علاوه بر این ها گناهان قرض دهنده را نیز به واسطه این عمل می آمرزد.
خداوند در آیه 20 سوره مزمل نیز قرضالحسنه را در ردیف نماز و زکات میقرار می دهد که نشان از اهمیت بالای این عمل نیک داشته و می فرماید:
«...أَقیمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّکاةَ وَ أَقْرِضُوا اللّهَ قَرْضًا حَسَنًا ...؛ ... نماز به پادارید و زکات بدهید و به خدا قرض دهید؛ قرض نیکویی...»
با توجه به آیاتی که بیان شد و همچنین تبیین شایسته موضوع و وام دادن درسیره پیامبر اکرم(ص) و ائمه معصومین(ع)، مسلمانان رفته رفته درک صحیحی از "قرض الحسنه" و آثار و برکات آن در زندگی دنیوی و اخروی پیدا کردند که در ادامه چند نمونه از این آثار را متذکر می شویم:
1.جلب روزی با قرض دادن
به طور معمول کسانی که از قرض دادن اجتناب می کنند، می پندارند با قرض دادن، دارایی آنان کاسته می شود، در حالی که این گونه نیست و خود عمل "قرض" سبب عنایات فراوان خداوند می شود و راه رسیدن رزق و روزی انسان را فراهم می آورد.
امام صادق(ع) در این مورد می فرمایند:"از قرض دادن خمیر و نان و ابزارهای آتش افروختن به یکدیگر خودداری نکنید؛ زیرا [قرض] برای اهل خانه روزی جلب میکند و از مکارم اخلاق است."
2. ذخیرهای برای آخرت
هر کار خیری که انسان انجام می دهد در دفتر الهی به ثبت می رسد و خداوند، نتیجهاش را برای او در روز آخرت حساب خواهد کرد. کسانی که از کمترین فرصتهای پیش آمده، بیشترین استفاده را می برند و قلب بندگان خداوند را شاد می کنند بدون شک برای آخرت خود پسانداز نیکو تدارک می بینند.
امام علی(ع) می فرمایند:" اگر نیازمندی را یافتی که قدرت بر دوش نهادن زاد و توشهات را تا قیامت دارد و در فردای محشر که به آن نیازمند شدی در اختیارت بگذارد، وجودش را غنیمت بدان و اگر کسی از تو وام خواست، وامش ده تا در روز تنگدستی ات ادا کند."
3.عامل جبران گناهان
در امر قرض دادن، نفس عمل که یاری رساندن به درماندگان است بسیار مهم است. همچنین رفتار نیکو داشتن با قرضگیرنده، در آمرزش گناهان، بسیار اثربخش است.
امام صادق(ع) می فرماید: "مؤمنی نیست که به مؤمن دیگری به خاطر خشنودی خدا قرض دهد، جز آنکه خداوند، پاداش او را صدقه می شمارد و مؤمنی نیست که در پی برآوردن حاجت برادر مؤمنش برود، مگر آنکه خداوند برای هر قدمش یک حسنه می نویسد و یک گناه از او پاک می سازد و یک درجه، او را بالا می برد. پس از آن، ده حسنه به او افزوده می شود و ده حاجت او برآورده می گردد..."
4.حاجت روا شدن
رسول اکرم(ص):"مؤمنان با هم برابرند. نیازمندی های یکدیگر را برمی آورند و به همین دلیل که نیازهای یکدیگر را برمی آورند، خداوند در روز قیامت، نیازمندی های آنان را برآورده می سازد."
5.رفع بلا
امام علی(ع) می فرمایند: "به خانوادهات دستور ده در تحصیل مکارم اخلاق بکوشند و حتی در تاریکی های شب به برآوردن نیازمندی های مردم بپردازند. سوگند به خدایی که جانم در دست اوست، هیچ کس بر دل انسان مؤمنی، شادمانی وارد نمیکند، مگر آنکه خداوند از این عمل نیک او، مایه لطفی می آفریند که هنگام گرفتاری و نزول بلا، سریعتر از سرعت سیلاب در سراشیبی، به کمک او می رسد و او را نجات می دهد."
6.شادی خدا و رسول
امام صادق(ع) در پاسخ یکی از یارانش در مورد برکت وام دادن می فرمایند:" نزد ما، قرض، هجده و صدقه، ده ثواب دارد... اگر بدانی که شأن مؤمن نزد خدا چهقدر است، هرگز در برآوردن حاجت او سستی نخواهی کرد و هر کس دل مؤمنی را شاد کند، همانا دل رسولخدا(ص) را شاد کرده است.
در پایان با توجه به جایگاه این امر نیکو و پسندیده می توان گفت، اگر همه مسلمانان این عمل را به مقدار توان خود در همه مراحل زندگی، سرلوحه قرار دهند، هیچگاه شاهد تقسیم جامعه به دو قطب سرمایه دار و فقیر نخواهیم بود.
پایگاه اطلاع رسانی حوزه نمایندگی ولی فقیه در جمعیت هلال احمر