امام(ع) در طول زندگی پر برکت خود توانستند نهضت علمی و فرهنگی بزرگی را آغاز نمایند و پایه‌های مکتب شیعه را محکم تر سازند تا جایی که از مذهب شیعه دوازده امامی، با عنوان مذهب جعفری یاد می‌شود.
مشهورترین لقب ایشان «صادق» می باشد که برطبق روایات، پیامبر اکرم(ص) این لقب را به ایشان داده اند. همچنین به دلیل اینکه در میان ائمه اطهار علیهم السلام از طول عمر و دوران امامت طولانی تری برخوردار بوده اند، به شیخ الائمه هم شهرت دارند.
زهد، انفاق، عبادت بسیار و تلاوت قرآن از ویژگی های بارز تمام پیشوایانی معصوم به حساب می آید، بدون شک امام صادق(ع) نیز از این قاعده مستثنی نیستند. همچنین در منابع روایی از علم فراوان امام(ع) نیز بسیار یاد شده است. برخی دیگر از ویژگی های امام در ادامه ذکر می گردد.
کار و تلاش و دستگیری از مستمندان
امام همواره بر کسب روزی حلال تاکید فراوان داشتند تا جایی که می فرمایند: «به دنبال روزی حلال رفتن را رها نکن؛ زیرا در تقویت دینت مؤثر است». آن حضرت نه تنها دیگران را دعوت به کار و تلاش می کرد، بلکه خود نیز با وجود مجالس درس و مناظره و شاگرد های بسیار حتی در روز های داغ و طاقت فرسای تابستان در مزرعه فعایت می کردند. البته ذکر این نکته ضروری است که این تاکید هرگز به دلیل فریفتگی به مال دنیا نبود چرا که ایشان بهترین کار را از نظر خداوند تقسیم دارایی خود با نیازمندان می دانستند.
ساده زیستی و همدلی با مردم
امام صادق(ع) در مورد نوع پوشش می فرماید: «بهترین لباس در هر زمان، لباس معمول همان زمان است». ایشان در طول زندگی خود همانند عامه مردم لباس می پوشید و در زندگی، رعایت اقتصاد را می کرد و به همین جهت گاه لباس نو و گاه لباس وصله دار بر تن می کردند.
حضرت هرگز اجازه نمی داد، به خاطر خانواده اش امتیازی بیش از دیگران برای ایشان در نظر گرفته شود و این ویژگی هنگام بحران های اقتصادی و اجتماعی بیشتر بروز می یافت و در زمان تنگدستی مردم بسیاری از اموال خود را به مردم می بخشید و به مانند آن ها زندگی می کرد.
شجاعت
امام صادق(ع) همواره سخن حق را بر زبان می آورد. در برابر ستمگران از هر طایفه ای و در هر جایگاهی که بودند به سختی می ایستاد.
ششمین پیشوای شیعیان، نسبت به دیگر ائمه عمر طولانی تری داشتند؛ همچنین در دوران امامت ایشان به دلیل ضعف حکومتی و درگیری بین امویان و عباسیان فرصتی طلایی به وجود آمد تا آزادی بیشتری برای ابراز عقیده داشته باشند و بساط افاضه و تعلیم را بیشتر بگسترانند و کانون علمی عظیمی را تاسیس کنند که به واسطه آن شاگردان بسیاری تربیت شدند که به نشر حقایق اسلام و شیعه پرداختند.
این که امروزه مشاهده می شود، شیعیان نه تنها در علوم اسلامی که در کلام، فلسفه، عرفان، نجوم، ریاضی، تاریخ و جغرافی کتاب های بسیار نوشته اند، عالی ترین و نفیس ترین آثار علمی را به جهان عرضه داشته اند و اینکه بسیاری از مذاهب دیگر نیز به رسمیت و پیشتازی مذهب شیعه زبان به اعتراف گشوده اند؛ به سبب شیوه مبارزات و تلاش و کوشش امام صادق(ع) است.
آن حضرت از علم بی کران خود برای تربیت دانش طلبانی به نام و بنیان گذاری تفکر مذهب شیعه بهره گرفت. بسیاری از احادیث و روایات به زمان ایشان بازمی گردد؛ زیرا از زمان خلافت عمر نوشتن احادیث و حتی نقل قول آن ممنوع شد و تا حدود صد سال ادامه پیدا کرد.
در زمان امامت امام صادق(ع) این ممنوعیت برداشته شد و شاگردان آن حضرت توانستند اخبار و روایات وارد شده از زمان پیامبر(ص) به بعد را جمع آوری کنند و توسعه دهند، به همین جهت می توان گفت که در زمان امام جعفر صادق(ع) تشیع دارای شناسنامه شد و تبلیغ گردید.
حضرت امام صادق(ع) در سال 148 هجری قمری در حالى که 65 سال از عمر مبارکشان گذشته بود از دنیا رفتند و در قبرستان بقیع در کنار پدر و جد و عموى خود امام حسن(ع) به خاک سپرده شدند. بنابر روایتى ایشان پس از آزار و اذیت زیاد به وسیله عوامل منصور دوانیقى با سم به شهادت رسیدند.