Print Logo
شنبه 15 مهر 1402 ساعت 09:00

نقش شادی و نشاط در سبک زندگی اسلامی


یکی از نیازهای انسان در زندگی داشتن شادی است. انسانی که شادی نداشـته باشد در انجام کارهای خود دچار مشکل می شود. شادی یک نیروی مضاعف درونی است که انسان را در انجام دادن فعالیتهایش کمک می کنـد و سـبب می شود که با نشاط بیشتر به موفقیت برسـد. انسـانهـایی کـه شـادترند از نظـر روحی و جسمی هم سالم  تر هستند، یعنی شـادی در سیسـتم بـدنی افـراد تـأثیر دارد و سبب می شود که اعضای بدن بهتر به فعالیـت خـود برسـند.

اسـلام کـه دینی فطری و تأمین کنندة نیازها و صلاح دنیا و آخرت انسـان اسـت، نـه تنهـا مخالف شادی و فرح نیست، بلکـه حـامی و پشـتیبان آن نیـز مـی باشـد. آیـات متعــدد در قــرآن کــریم، ســخنان پیــامبر و احادیــث و روایــات منقــول از اهلبیت حاکی از اهمیت این موضوع در اسلام است.

در این تحقیق  اهمیت و ضرورت شـادی و نشـاط در اسـلام، راه هـای دینـی و اعتقادی، اجتماعی، عاطفی و روانی، علمـی و فرهنگـی و بهداشـتی بـه دسـت آوردن شادی و نشاط در اسلام و آثار دنیـوی و اخـروی کـه شـادی و نشـاط برای یک انسان مؤمن به همراه دارد، بر مبنای سیره و آموزه های اهلبیت مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است.

 نتیجة تحقیق نشان می دهد که دین اسلام کامل ترین دینی است کـه بـه تمـامی امور زندگی بشر توجه کرده است. بسـیاری از آمـوزه هـای اسـلامی بـا مـوارد مطرح شدة روانشناسان و پژوهشگران در زمینة شادی همسو و هماهنگ است. در آموزه های دینی به جایگاه و اهمیت شـادی در زنـدگی و علـل و آثـار آن توجه ویژه ای شده است؛ تا آنجا که مکرر در دستورات اسلامی و احادیـث و روایات اهلبیت شادی های مثبت و هدفمند بسیار توصیه و سفارش شده است.

مقدمه

در میان مجموعة علائق و رغبت های آدمی گرایش به شادی و نشاط، موقعیـت و جایگاه خاصی دارد؛ زیرا او به دلیل حب ذات و غریزة صیانت نفس از هرآنچـه نشــاط آور و آرام بخــش باشــد اســتقبال مــی کنــد و از هــر عامــل رنــج و آزار، رویگردان است.

به طور طبیعی انسان های سالم و بهنجار هر آنچه را برای خـود می خواهند نظیر شادابی، سر زندگی وموفقیت، همان را برای همسرو فرزندانشان نیز طلب می کنند و در جستجوی راههایی برای افزایش ظرفیت های شادی، سرور و بهجت قلبی برای خود و خانوادة خویش می باشند (شرفی، 1389 ،ص88 .(

با مراجعه به آموزه های دینی می توان این مسأله را به دست آورد که شـادی و سـرور جایگـاه ویـژه ای در سـبک زنـدگی اسـلامی دارد. اهـل بیـت اهتمـام ویژه ای به این مسأله داشـته انـد و سـعی کـرده انـد در چـارچوب سـبک زنـدگی اسلامی حدود و ثغـور شـادی و سـرور ممـدوح را مشـخص کننـد.

شـادی بـرای موقعیت اجتماعی، سلامتی و محبـوبیتی کـه انسـان در خـانواده و بـین دوسـتان و جامعه دارد و آثار سازنده و ارزشمند بر آنها مترتب می گردد، خوب و مطلـوب است و مطلوب بودن ایـن شـادی از آن رو اسـت کـه انسـان درصـدد اسـتفاده از نشاط در سبک زندگی اسلامی نقش شادی و  نعمت های الهـی در مسـیر صـحیح بر مـی آیـد و ضـمناً از یـاد خداونـد نیـز غافـل نمی گـردد.

در مقـام اسـتفاده از نعمـت هـای الهـی و ابـراز شـادمانی، انسـان بایـد لذت های دنیوی را با لذت های بی نهایت آخرت بسـنجد و شـادی بـا نعمـت هـای مادی را با شادی حاصل از نعمت های اخروی مقایسه کنـد، آن گـاه بـه گونـه ای عمل کند که لذت های دنیوی مانع از دستیابی بـه لـذت هـای اخـروی نگردنـد . اسلام که دینی فطری و تأمین کنندة نیازها و صلاح دنیا و آخرت انسان است، نـه تنها مخالف شادی و فرح نیست، بلکه حامی وپشتیبان آن نیز می باشد.

بر مبنای سیره و آموزه های اهل بیت؛ شادی و نشاط چه اهمیت و ضرورتی در سبک زندگی اسلامی دارد؟

توجه به شادی و نشاط از جهت شکل گیری شخصیت سالم و با نشاط و نیزلـذت بردن از لحظات زندگی است. پـرورش عواطـف سـالم و سـرزندگی شـخص در مراحل مختلف رشـد او اهمیـت دارد. در سـایة شـادی و نشـاط، زنـدگی معنـا و مفهوم خاصی پیدا کرده و دلها به هم نزدیک، و تـرس و بـدگمانی و ناکـامی و نگرانی بی اثر می گردد. شادی نه تنها بر روح و روان انسان تأثیر می گذارد، بلکـه جسم او را نیز تحت تأثیر قرار می دهد. در سیرة معصومان، عنصر شـادى آن چنان اهمیت دارد که علاوه بر تأیید آن، به بسترسازى، زمینـه سـازى و ایجـاد آن نیز توصیه شده است (کلینی، 1375 ،ج2 ،ص291.(  

از نشانه های مهم سلامت روانی و عقلانی فرد، شـادمانی روحیـه و رضـایت و امیدواری است. فرد شاد به سلامت روانی خود و دیگران کمک می کند. از نظـر اسلام و قرآن، مؤمن شادترین انسان است. چون هرگز از سختی روزگار گلایه و نشاط در سبک زندگی اسلامی نقش شادی و شکوه و ناله نمی کند. دنیا را محل مانـدن نمـی دانـد، و یـک توقف گـاه موقـت بـه حساب مـی آورد. سـختی هـا را تحمـل مـی کنـد و در انتظـار وصـال پروردگـار، لحظه ها را با احساس رضایت و شادمانی سپری می کند. خداوند تبارک و تعـالی نیـز بـه خـاطر ایـن رضـایت و شـادمانی مـؤمن، عاشـقانه او را دعـوت بـه بهشـت مخصوص خود می کند. لحظه های شادمانی را برای او رقـم مـی زنـد؛ اسلام دین شادی و حلاوت و نشاط است، اما شادی آمیخته با فساد را تجـویز نمی کند و برای مسلمانان سبک سـری، هرزگـی و تـوهین را بـه بهانـة شـادی روا نمی دارد. خداوند می فرماید در رأس همة عوامل شادی و نشاط ایمـان بـه خـدا و تقوای الهی است و در سایة دین است که شادی واقعی به دست می آید . شـادمانی و لـذت جـویی از ویژگـی هـای طبیعـی انسـان اسـت کـه در دوران طفولیت ظاهر می شود و نقطة مقابل آن، درد و رنج عاطفی است که تداوم آن در جریان زندگی فرد، می تواند منجر به اختلال های روانی و کم شدن رشد او شود. اسلام همـواره مسـلمانان را بـه دوری کـردن از غصـه و غـم وتـرش رویـی و گرفتگی توصیه کرده است؛ و حال آن که قرنهای متمـادی بـه اسـتناد برخـی از روایات صوفیانه که نمی تواند هیچ ارتباط اصیلی با قرآن کریم و سـیرة پیشـوایان اسلام داشته باشد، تفریح کردن، نشاط در زندگی داشتن و امثال آن را برای یک مسلمان نقطة ضعف معرفی می کردند (ایازی، 1386 .(

براساس آنچه گفته شد معلوم می شود که شادی و سرور نیـازی طبیعـی بـرای زندگی انسان است؛ زیرا انسان در اندیشة خوشـبختی و تـلاش بـرای آن اسـت و شادی و سرور نشانههایی از وجود عناصر خوشـبختی، یعنـی آرامـش و آسـایش است.

بر مبنای سیره و آموزه های اهل بیت چه راه هایی برای بـه دسـت آوردن شادى و نشاط وجود دارد؟

راه های دینی و اعتقادی

- ایمان

- یاد خدا

- رضایت الهی

- عبادت

- تلاوت قرآن

 

راه های اجتماعی:

-هدفمندی در زندگی

ـ برنامه ریزی

- مثبت نگری

برای به دست آوردن شادی، باید یاد بگیریم که اندیشـه هایمـان را کنتـرل کنـیم؛ چون آنچه مایة خوش بختی و شادی انسان مـی شـود، درون او اسـت، نـه عوامـل بیرونی. البته این را نیز باید به یاد داشته باشید که آنچه شما را آزرده است، نفـس حادثه نیست، بلکه تفکرات شما دربارة آن حادثه است.

مولوی در این باره گفته است:  فکرت را راست کن نیکو نگر هست آن فکرت شعاع آن گهر

منفی بافان همیشه نیمة خالی لیوان را می بینند و با عینک بدبینی به اطراف خود می نگرند. اشتباه های کوچک را بزرگ می شمارند، از کـاه کـوهی مـی سـازند و زندگی را در کام خود و دیگران تلخ می کنند. اما مثبت اندیشان، همیشه نیمة پـر لیوان را می بینند؛ خطاها و لغزش های دیگـران را نادیـده مـی گیرنـد و زنـدگی را نشاط انگیز می نمایند. «آندرو متیوس» بـه مراجعـان خـود کـه از افسـردگی رنـج می برند، چنین توصیه می کرد: اولین کار برای رهایی از افسردگی و ناراحتی ایـن است؛ دهانت را هنگامی باز کن که حرفـی مثبـت و سـازنده بـرای گفـتن داشـته باشی  پـرورش حـالات روحـی مثبـت، ماننـد مهربـانی، همدردی، کمک به دیگران و... به سلامت و شادی روحی منجر می شوند. اعمال و واکنش های ما نتیجة افکار ما هستند، پس اگر افکار مثبت و شاد داشـته باشـیم، زندگیمان شاد خواهد بود.

ـ در زمان حال زیستن

- خوش بینی به افراد

- تبسم وخنده

- گشاده رویی

- شوخی ومزاحم

 

راه های علمی وفرهنگی:

- علم آموزی

- تفریحات سالم در اوقات فراغت

 

راه های بهداشتی:

- تغذیه مناسب

- ورزش وتحرک

راه های اقتصادی

- قناعت کردن

- کارو تلاش

بر مبنای سیره و آموزه های اهل بیت، شادی و نشاط چه آثاری را در زندگی به دنبال دارد؟

- شادی قلب وروح

- انبساط روح

- محبوب شدن نزد خداوند

- رسیدن به درجات عالی بهشت

نتیجه گیری:

نتایج حاصل از تحقیق حاضر به طور خلاصه به شرح ذیل می باشد:

ـ نتیجة نشاط روحی، نشاط جسمی است. شور و نشاط و شادمانی که در رفتار و گفتار فرد مشاهده می گردد، به سبب روح و روان سالم و شادابی است که بر او حاکم است. اگر فردی روح نا آرام و احیانـاً آلـوده ای داشـته باشـد، بـه یقـین در جسم او نیز تأثیر خواهد گذاشت.  

ـ طبق نظام ارزشی اسلام، مطلوبیت هر چیزی زمانی است که در مسـیر کمـال و سعادت انسان باشد. اهل بیت تلاش می کردند که به شادی های مردم جهت بدهند. بر همین اساس است که در سیره و اندیشه های ایشان، نحوة تقسیم اوقـات و ساعات انسان به بخش های مختلف و یک بخش هم به عوامل نشاط و شادی و لذت های روان، مورد عنایت قرار گرفته است. ـ عوامل نشاط آور و شادی آفرین مانند سیر و سفر، تفـریح و تفـرج، ورزش و دیدار دوستان در منابع دینی به ویژه سیره و آموزه های اهل بیت بسیار تأکیـد شده است.

ـ بر مبنای آموزه های اسـلامی؛ شـادی، زمـانی پسـندیده اسـت کـه در انسـان تحولی ایجاد شود و او بتواند خطاهای گذشـتة خـود را جبـران سـازد و احسـاس کند خداوند گناهان گذشتة او را بخشیده است. آثار و ثمراتی که در این تحقیق بدان اشاره گردید، تنهـا انـدکی از برکـات شادی و نشاط می باشد که لازم است در تحقیقی جداگانه بدان پرداخته شود.  

ـ بر مبنای سیره و آموزه های اهل بیت شادی یکـی از لـوازمی اسـت کـه انسان به وسیلة آن به سلامت روانی رسیده و راه رسیدن به خوشبختی برای او باز میشود. به عبارتی بدون شادی و نشاط مجالی برای انجام کارهایی کـه مـا را بـه سوی سعادت رهنمون می سازند، پیدا نمی شود.

 

نویسنده: اسماعیل خارستانی / فاطمة سیفی

 

پی نوشت:

  1. قرآن کریم
  2. ابن عاشور، محمد بن طاهر (1393ق)، تفسیرالتحریر و التنویر، تونس، مؤسسة التونسیه                          
  3. ارسطو (1384 ،(سیاست، ترجمة حمید عنایت، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی
  4. ایازی، سید محمد علـی ( 1386 ،(شادی و تفریح در اسلام با تأکید بر اندیشههای شهید بهشتی، مجموعه مقالات همایش شادی و تفریح، تهران، همایش شادی و تفریح
  5. آندرو، متیوس (1374 ،(راز شاد زیستن، ترجمة وحید افضلی راد، تهران، لوح زرین
  6. بلخی(مولوی)، مولانا جلال الدین محمد (1386 ،مثنوی معنوی، تهـران، مؤسسـة مطالعـات اسلامی دانشگاه تهران، .1386
  7. پاینده، ابوالقاسم (1377 ،(نهج الفصاحه، تهران، انتشارات جاویدان
  8. تمیمی آمدی، عبدالواحد (1366 ،(غررالحکم و درر الکلم، قم، دفتر تبلیغات اسلامی
  9. حرانی، حسین بن علی (1404ق)، تحف العقول عن اخبار آل الرسول، تحقیـق علـیاکبـر غفاری، چاپ دوم، قم، دفتر انتشارات اسلامی.
  10. حرعاملی، محمد بن الحسن (1412ق)، وسائل الشیعه، قم، مؤسسة آل البیت.
  11. خوانساری، جمال الدین محمـد ( 1377 ،(شرح غررالحکم و دررالکلم، تهـران، دانشـگاه تهران.
  12. دشتی، محمد (1389 ،(نهج البلاغه، قم، اشکذر.
  13. شرفی، محمد رضـا ( 1389 ،(مهارتهای زندگی در سـیرة رضـوی، مشـهد، انتشـارات قدس رضوی
  14. شعاری نژاد، علی اکبر (1388 ،(نقش فعالیتهای فوق برنامه در تربیت نوجوانان، چـاپ چهاردهم، تهران، اطلاعات.