عباس بن علی (ع) در چهارم شعبان سال 26 هجری قمری در مدینه متولد شد. وی در دامان امیرالمؤمنین علی (ع) و مادر گرامی اش ام البنین پرورش یافت که او را به مظهر غیرت، ایثار و شجاعت، بدل ساخت.
فضائل اخلاقی حضرت عباس(ع) ناشی از برخورداری از ارزش های والای انسانی و دوری از گناه و عبادت مخلصانه به درگاه احدیت و تواضع در مقابل پدرش امیرمؤمنان(ع) و برادرانش امام حسن(ع) و امام حسین(ع) است. با وجود این فضائل بی شمار وجود حضرت عباس سرشار از کنیه ها و القاب بسیار پسندیده ای گردید که هر کدام، بیانگر یکی از ابعاد درخشان وجودی و زندگی پرنور اوست.
ابوالفضل
در مورد این کنیه برخی از تاریخ نویسان این گونه نقل کرده اند که حضرت عباس(ع) فرزندی به نام فضل داشـته اسـت و به همین دلیل او را پدر فضل می خواندند. البته حتی اگر این روایت صحت نداشته باشد و ایشان پسری به نـام فـضل هم نداشته است، باز هم این کنیه با شخصیت اخلاقی و معنوی آن بزرگوار همخوانی کامل دارد. عباس(ع )به راسـتی سـرچشمة فـضل و فضیلت به شـمار مـی رود چرا که با تمام وجـود و تا آخرین قطره خون خویش فدای دفاع از فضایل و ارزشهای الهی کرد.
قمر بنی هاشم
حضرت عباس(ع) از زیبایی ویژه ای برخوردار بود و همگان به خاطر سیما و سیرت ملکوتی، قامت رشید و ابهت پرشکوهش او را " ماه خاندان بنی هاشم " می خواندند که به راستی که لقبی برازنده او نیز بود.
باب الحوائج
عباس(ع) در اثر فداکاری ها و اخلاص در پیشگاه خداوند دارای مقام بسیار ارجمند و آبروی ویژه می باشد و خداوند مقام و لقب «باب الحوائج» را به ایشان عطا فرمود و وجود عظیم او را شایسته این لقب دانست. توسل به ایشان موجب برآورده شدن حاجات است و پذیرش شفاعتش قطعی است. در روایات آمده است که پیامبر به علی(ع) می فرماید: « به دخترم زهرا(س) بگو؛ برای شفاعت و نجات امت چه داری؟ حضرت علی(ع) بعد از ابلاغ این پیام به حضرت زهرا(س) چنین پاسخ می شنود: «ای امیرمؤمنان! دو دست بریده پسرم عباس(ع) برای ما در مورد مقام شفاعت، کافی است. »
سقّا
منصب سقایی و آب دادن به تشنگان، از مستحبات و گاه واجبات دینی شناخته می شود. حضرت ابوالفضل نیز در ماجرای کربلا از مدینه تا مکه و از مکه تا کربلا سرپرست آب رسانی به کاروان امام حسین(ع) بود و با لب تشنه نیز به شهادت رسید.
علمدار
علمدار به معنای دارنده بیرق لشکر است و ابوالفضل نیز بسان نگینی در برگیرنده علم سرافرازی است که نمایانگر انسجام سپاه، استمرار مبارزه و خروش علیه دشمن است. نگهداری این نشان پرافتخار، به عهده ابوالفضل بود.
کمالات معنوی عباس بن علی(ع) به قدری است که در این چند خط نمی گنجند و تنها چند مورد دیگر از ابعاد وجودی ایشان در ادامه بررسی شده است.
عزت نفس و خویشتن داری
ابوالفضل(ع) در صحنه کربلا،عزت نفس و خویشتن داری را به معنای واقعی مجسم ساخت. آن جا که حـاضر نـشد به سوی ستمگران اموی گرایش نشان دهد و در حالی که سران دشمن به شرط کناره گیری از اردوی برادرش، وعده فرماندهی کل قوا را به او دادند، بر وعده آنها تمسخری زد و با شوق به میدان جهاد با آن مفسدان رفت تـا عزت نفس را معنا کند و به انسانها بفهماند که زیستن با ستمگران مساوی با ذلت است و در راه دفاع از دین و آزادگی، جان خود را فدا کرد.
علم و دانش
حضرت ابوالفضل، در کودکی و نوجوانی به سان ماه که از خورشید نور می گیرد از وجود پدر و علم و معرفتش ، نور می گرفت. علی درباره ی دانش اندوزی فرزند خود چنین می فرماید: «همانا فرزندم عباس، در کودکی علم آموخت و معارف را از من فرا گرفت»
جهاد با نفس
حضرت عباس(ع) در ستیز با دشمن، سنگ تمام گذاشت. بدنش مجروح گشت، دست هایش قطع شد، عمود آهنین بر فرقش زدند و تیر به چشم و مشک آب او رسید ولی جهاد با نفس او به مراتب با ارزشمند تر و آموزدنده تر است، زیرا با آن که لب تشنه بود زمانی که به یاد لب تشنه ی برادر و کودکان تشنه اش افتاد، آب را بر روی شریعه ریخت که نشان از جهاد عظیم وی با نفس خویش است
با آرزوی توفیق زیارت بارگاه شریفش در دنیا و شفاعتش در آخرت. ان شاءالله.
السّلام علیک ایّها العبد الصّالح المطیع لله و لرسوله و لأمیرالمؤمنین و الحسن و الحسین صلّی الله علیهم اجمعی