در ادامه به تشریح مختصر یکی از مهمترین آن ها یعنی" الگوی جهادی " می پردازیم.
در ابتدای اسلام، با توجه به شرایط جامعه و ضرورت نمایش برتری اسلام در برابر دنیا پرستان و اعتراضات، الگویی نیاز بود که بتواند روحیه تلاش و فداکاری، ایثار، از خود گذشتگی و مبارزه و مقاومت را در برابر دشمن به مثابه فرهنگ تبلیغ کند.
از همین رو برای دوام و قوام جامعه اسلام نیاز به استفاده از الگوهای منطبق بر فرهنگ جهادی بود.
قبل از تعریف و بیان الگو و فرهنگ جهادی نیازمند بیان سه مسئله اساسی در این میان هستیم:
فرهنگ، به مجموعه ای از آداب و رسوم، باورها، اعتقادات و ارزش هایی در یک جامعه گفته می شود که سبب نظم دادن به حرکت جمعی جامعه می شود.
مدیریت، که به فرآیند استفاده و به کارگیری مؤثر و کارآمد منابع مادی و انسانی برای دستیابی به اهداف سازمانی در برنامه‌ریزی و سازماندهی امکانات و هدایت و کنترل آن ها گفته می شود.
در تعریف لغوی جهاد نیز این گونه می توان گفت که به معنای تلاش و کوشش است. البته در اسلام به هر تلاشی، جهاد گفته نمی شود؛ بلکه جهاد از دیدگاه اسلام، عبارت است از بذل جان، مال و توان خویش در راه اعتلای اسلام و ایمان.
با نگاهی به آنچه گفته شد: مدیریت جهادی، مدیریتی است که در جهت رسیدن به هدف های مشخص شده که عموما حیاتی و پر اهمیت برای جامعه است، از هیچ کوششی فروگذار نکند و تلاش نماید تا در همه سطوح جامعه، خستگی ناپذیری، ایمان به خداوند و تلاش مضاعف و مداوم تبدیل به یک فرهنگ شود.
این مدیریت شامل شاخصه های متعددی است که در زیر به مهمترین آنها اشاره می کنیم:
1.اخلاص و دین مداری
اخلاص در عمل یعنی تنها برای رضای پروردگار عمل کردن. به معنای آن که کار را فقط برای خدا و به عشق او انجام دادن. این تفکر سبب می شود تا شخص از هوا و هوس و رسیدن به مال یا به دست آوردن مقام دور بماند و رذایلی مانند جاه طلبی و حسد از فرد دور شود. چرا که او کار را صرفا برای انجام وظیفه در محضر خدا می داند. به همین دلیل اخلاص در عمل پایه و اساس یک حرکت جهادی است.
2. ولایت محوری
اطاعت از ولایت فقیه و التزام عملی به آن از مهمترین خصوصیت مدیریت جهادی است. این اعتقاد موجب سرزندگی جهاد می شود و همواره سبب حرکت جامعه اسلامی به سوی پیشبرد اهداف آن خواهد شد. چرا که اطاعت از رهبری که دارای شاخصه های ولایت الهی است، در راستای اطاعت از خداوند است
3. مردم‌گرایی
مردم از پایه های اصلی فرهنگ مدیریت جهادی هستند. شرکت مردم در انجام فعالیت ها سرلوحه فرهنگ جهادی بوده است. لبیک اقشار گوناگون مردم اعم از پزشک، روحانی، کشاورز، محصل و دانشجو، بازاری و کارگر، کارمند و مدیر به فرمان حضرت امام خمینی(ره) در خصوص حضور در نهاد جهاد سازندگی در دهه60 را می‌توان مصداق موفق این نوع مدیریت دانست.
4. جدیت، خستگی ناپذیری
درست است که اقتدار و قدرت برای مدیریت یک مجموعه لازم است اما اگر در کنار این قدرت شوق، انگیزه و جدیت وجود نداشته باشد سبب نا امیدی در مسیر حرکت و مواجهه با مشکلات خواهد شد. حرکت مداوم و بدون توقف در هر شرایط مکانی و زمانی، لازمه مدیریت جهادی است و البته داشتن روحیه خستگی ناپذیر لازمه تحقق این امر است.
5. شتاب به هنگام همراه با تدبیر
شتاب مناسب نیز از ابزارهای یک مدیریت جهادی است. چه بسیار کارهای مفیدی که به خاطر تأخیر و عدم شتاب مناسب، در زمانی به انجام رسیده اند که یا دیگر هیچ فایده ای نداشته اند و یا بسیار کم فایده بوده اند. باید گفت تدبیر به موقع و شتاب در انجام کار ضامن موفقیت جهاد در وظایف محوله است.
6. اعتماد به نفس و روحیه خود باوری
خودباوری یکی ازعلامت‌های جامعه زنده و فعّال است. جامعه‌ای که خودباوری دارد با نشاط و پویاست و هر لحظه برای رسیدن به آن در حال تلاش و تکاپو است با شور و حرارت وصف ناشدنی به اهداف خود باور و ایمان قلبی دارد و همین امر سبب می شود تا در برابر موانع و مشکلات بایستد، مبارزه کند و تا پیروزی کامل دست از مقاومت بر ندارد. اینگونه جوامع مسئولیت پذیر بوده و از عوامل متعدد شکست دوری می کنند.
7. بصیرت و دشمن‌شناسی
در هر برهه ای از زمان شناخت دشمن، موانع پیشرفت و توسعه و همچنین شناسایی موانع و راه های برداشتن این موانع در حقیقت برای تعالی هر جامعه و اجتماعی حائز اهمیت است. جامعه‌ای که نتواند دشمن خود را بشناسد و از تهدیدهای او اطلاع پیدا کند، نمی‌تواند برای مقابله با او برنامه‌ریزی صحیحی داشته و سیاست دفاعی مناسبی اتخاذ کند. همه این مسائل با بصیرت و آگاهی و هوشمندی بدست خواهد آمد.
موارد ذکر شده جنبه های یک مدیریت جهادی است. اما آیا اساسا این موارد در یک مدیر جهادی موجب بروز چه خصوصیات نیکویی خواهد شد؟
امانت داری و راستگویی، عدالت محوری، اشتیاق به خدمتگزاری و ساده زیستی و اجتناب از تشریفات از ویژگی های مدیرانی است که شاخص های الگوی مدیریت جهادی را مد نظر قرار می دهند.