الهی نامه علامه حسن زاده آملی اثری ارزشمند در حوزه مناجات نویسی است که ایشان با توجه به متون قدما مناجات نوشته اند.
الهی نامه حکایتی از تحوّلات روحی و تفکّرات عقلی و هیجان قلبی و هیمان شهودی است که نکات ظریف و لطیفی را در قالب مناجات برای خداجویان بیان می کند.
مطلع هر بند با ذکر « الهی » آغاز می شود. اما میان مناجات های ایشان و متون کهن که مورد استفاده شان بوده است، تفاوت های زیادی وجود دارد. که این تفاوت حاصل ناشی از سبکی است که مناجات نامه نویسی در هر دوره ای نوشته می شود.الهی نامه علامه حسن زاده املی از پرمخاطب ترین کتاب هایی است که در این حوزه به چاپ چهل و سوم رسیده است.
- مناجاتی به قلم نثر و زبان لحن
سید محمد سادات اخوی از چهره های آشنای شعر و ادبیات است که هم در حوزه نویسندگی و هم در اجرای برنامه های مذهبی با زمینه مناجات تجربه های موفقی داشته است. دو کتاب « جاده خدا » و « پشت تو قایم شدن» به قلم سادات اخوی درباره مناجات منتشر شده است. در «جاده خدا» نویسنده با نثر ادبی به مناجات با پروردگار پرداخته و در مجموعه «پشت تو قایم شدن» با زبان محاوره مناجات نامه نوشته است.
این دو اثر از نگاه سادات اخوی سنگ محکی است در واکنش مخاطب با مناجات نامه در شرایط امروزی. نثر شاعرانه «جاده خدا» مفهومی قرآنی دارد و خواهشی ادیبانه از خداوند است که لحنی مناجات گونه پیدا کرده است.
کتاب نیایش نامه مجموعه شعرهای نیایشی از ابتدای ادبیات فارسی تا آغاز قرن چهاردهم هجری. مجموعه ای از مناجات های منظوم 49 شاعر است که از سنایی غزنوی تا صغیر اصفهانی ادامه دارد. گردآوری مناجات ها به کوشش سعید بیابانکی و قربان ولیئی انجام شده است.
این کتاب علاوه بر ایجاد منبعی غنی از مناجات های منظوم ادبیات کهن فارسی، مجموعه ای کامل را برای استفاده مناجات خوانان به ویژه در فضای ملکوتی حرم مطهر فراهم آورد.
در مقدمه کتاب، از زبان این دو شاعر می خوانیم: «نیایش های شورانگیز شاعران دل آگاه سرزمین ما از چنان گسترش و ژرفایی برخوردار است که به حق بایسته است برای آن، نوع ادبی ویژه ای قایل باشیم. به ویژه شاعران عارف مشرب، در این ساحت شاهکارها آفریده اند و به جرئت می توان گفت بهترین شعرهای آنان در ژانر مناجات رخ نموده است.
در بخش دیگری از مقدمه آمده است: «کتابی که پیش رو دارید، گزینشی است از نیایش های شورمند شاعران پارسی گو در ادوار و قوالب گوناگون... از جمله مهم ترین اصلی که در نظر داشته ایم این بوده که اشعاری را برگزینیم که به راستی حال و هوای نیایشی در آن ها عنصر غالب باشد نه تفنن ادبی. نیز مخاطب شعر، به یقین خداوند باشد و عنصر بنیادین مناجات که همانا گفتگو با خداوند است، آشکارا به چشم بیاید.»
از جمله نیازهای فطری و اساسی انسان، ارتباط عاشقانه و ابراز علاقه همراه با سوز و گداز نسبت به خداوند متعال است که از آن به راز و نیاز و مناجات تعبیر می شود.
نیاز انسان به مناجات و ربط با خالق هستی یک نیاز مستمر و لازمه عبودیت و بندگی اوست لذا در سیره زندگانی انسان های کامل پیامبران الهی و ائمه معصومین و همچنین پیروان صدیق از طریق ایشان این معنا مشهود و قابل تامل است.
مجید عیوضی، نویسنده کتاب مناجات خوانی با این مقدمه و ذکر روایتی از سفارش ائمه به مناجات انسان با پروردگار می پردازد. عیوضی در بخشی دیگر از این کتاب می نویسد مناجات کننده در اولین قدم برای مناجات با ذات ربوبی که مطلق کمالات ، زیبایی ها و خوبی هاست صادقانه به جهل خود اعتراف می کند و مناجات خود را با «خوف و رجا » توام می کند.
«مناجات خوانی» کوششی است برای گردآوری آیات، روایات و حکایات مناجاتی که در 8 فصل در این کتاب به زیور طبع آراسته شده است.
در هر فصل با انتخاب یک موضوع، کلیه احادیث ، روایات و داستان هایی با محوریت مناجات و مرتبط با آن دسته بندی و گلچین شده است.دعا و نیایش، سیره و حالات اهل مناجات، گناه و عقوبات آن، خوف الهی و سیره خائفین، عالم مرگ و پس از آن، دریای رحمت و لطف الهی، توبه و قصاص توابین از جمله بخش های این کتاب است. « ... علی (ع) هنگام وضو گرفتن لرزش خفیفی وجود مبارکش را فرا می گرفت و چون در محراب عبادت می ایستاد، رعشه بر اندامش می افتاد و از خوف الهی اشک چشمانش بر محاسن شریفش جاری می شد.
هو البکاء فی المحراب لَیلا / هوالضّحاک اِذا اشتدَّ الضـِّراب
و او در محراب عبادت به شدت گریان و در دشوارترین لحظات نبرد خندان بود ...»
در فصل آخر هم مجموعه مناجات های ماه مبارک رمضان و شب قدر آورده شده است. ارزش های شب قدر و فضائل آن به همراه سیره زین العابدین در این شب است که روایات مناجاتی درباره آن ها نقل شده است. این کتاب را انتشارات آرام دل روانه بازار نشر کرده است و منبعی مناسب برای مناجات خوانان و پژوهش های آیینی است.