چرا محرم؟!
سیدعباس رفیعی‌پور
پیش از اسلام، عرب جنگ در این ماه را حرام می‌دانست و ترک مخاصمه می‌کرد؛ لذا از آن زمان این ماه بدین اسم نامگذاری شد.(1) و روز اوّل محرّم را اول سال قمری قرار دادند.(2) در توضیح این‌که چرا ماه‌های دیگر که جنگ در آن‌ها حرام است، محرّم نامیده نمی‌شود، می‌توان گفت: چون ترک جنگ از این ماه شروع می‌شد به آن محرم گفتند.
این ماه در مکتب تشیّع یادآور نهضت حضرت سیّدالشهدا و حماسه جاودان کربلاست.
این ماه، یادآور دلاورمردی‌های یاران باوفای اباعبدالله الحسین(ع)، فداکاری‌های زینب کبری(س)، حضرت سجاد(ع) و همه اسرای کاروان امام حسین(ع) است. این ماه، یادآور خطبه‌ها و شعارهای آگاهی‌بخش سالار شهیدان، نطق آتشین حضرت زینب(س) و خطابه غرای زین‌العابدین(ع) است.
این ماه، یادآور اسقامت حبیب‌بن مظاهر و شهادت عون و جعفر است.
آری این ماه، ماه پیروزی حق بر باطل است.
محرم از منظر ائمه علیهم‌السلام
از امام هشتم شیعیان چنین نقل شده است:
«وقتی محّرم فرا می‌رسید، پدرم خندان دیده نمی‌شد، حزن و اندوه تا پایان دهه اول بر او غالب بود و روز عاشورا، روز حزن و مصیبت و گریه ایشان بود.»(3)
همچنین حضرت امام رضا(ع) درباره عاشورا می‌فرماید:
«کسی که عاشورا روز مصیبت و اندوه و گریه‌اش باشد، خداوند قیامت را روز شادمانی و سرور او قرار خواهد داد.(4)
شب اول ماه محرم
1- نماز: این شب چند نماز دارد که یکی از آن‌ها به شرح زیر است:
دو رکعت، که در هر رکعت بعد از حمد، یازده مرتبه سوره اخلاص خوانده شود.
در فضیلت این نماز چنین آمده است:
«خواندن این نماز و روزه داشتن روزش موجب امنیّت است و کسی که این عمل را انجام دهد، گویا تمام سال بر کار نیک مداومت داشته است.(5)
2- احیای این شب. (6)
3- نیایش و دعا.(7)
روز اول محرم
اول محرّم هر سال اولین روز سال قمری است. از امام محمدباقر(ع) روایت شده است: آن که این روز را روزه بدارد، خداوند دعایش را اجابت می‌کند، همان‌گونه که دعای زکریا(ع) را اجابت کرد.(8)
دو رکعت نماز خوانده شود و پس از آن سه بار دعای زیر قرائن گردد:
«اللّهم اَنتَ الاِلهُ القَدیمُ و هذِهِ سَنَةٌ جدیدَةٌ فاسئلکَ فیها العِصمَة من الشّیطانِ و القُوَّة علی هذِهِ النَّفسِ الاَمّارة بالسّوءِ»(9)
بارالها! تو خدای قدیم و جاودانی و این سال، سال نو است، از تو می‌خواهم که مرا در این سال از شیطان حفظ کنی و بر نفس اماره (راهنمایی کننده به بدی) پیروز سازی.
روز دوم محرّم
در چنین روزی کاروان امام حسین(ع) در سال 61 هـ.ق وارد سرزمین کربلا شد و با ممانعت لشکر حُرّ مجبور به توقف در آن‌جا گردید.(10)
روز سوم محرّم
از پیامبر اکرم(ص) نقل شده است:
«هرکس در این روز روزه بگیرد، خداوند دعایش را اجابت کند.» (11)
در آن روز سپاه عمربن سعد وارد کربلا شد.
روز چهارم محرّم
بی‌نتیجه بودن مذاکره حضرت سیدالشهدا(ع) با عمربن سعد برای وادار کردن لشکر وی به ترک جنگ و دعوت او و لشکرش به ملحق شدن به سپاه اسلام.
روز هفتم محرّم
روزه گرفتن مستحب است.
روز نهم محرّم
تاسوعای حسینی، روز محاصره امام حسین(ع) و اصحابش در سرزمین کربلا توسط سپاه شمر. (12)
شب عاشورا
1- چند نماز برای این شب در روایات آمده است که یکی از آن‌ها چنین است:
چهار رکعت نماز که در هر رکعت بعد از سوره حمد، 50 بار سوره اخلاص خوانده می‌شود. پس از پایان نماز، 70 بار «سبحان‌الله و الحمدلله و لا اله الا الله و الله اکبر و لا حول و لا قوة الا بالله العلی العظیم» خوانده شود. (13)
2- احیای این شب کنار قبر امام حسین(ع). (14)
3- دعا و نیایش. (15)
روز عاشورا
1- عزاداری بر امام حسین(ع) و شهدای کربلا، در این مورد از امام رضا(ع) نقل شده است:
هر که کار و کوشش را در این روز رها کند، خداوند خواسته‌هایش را برآورد و هر که این روز را با حزن و اندوه سپری کند، خداوند قیامت را روز خوشحالی او قرار دهد. (16)
2- زیارت امام حسین(ع) (17)
3- روزه گرفتن در این روز کراهت دارد؛ ولی بهتر است بدون قصد روزه، تا بعد از نماز عصر از خوردن و آشامیدن خودداری شود. (18)
4- آب دادن به زائران امام حسین(ع). (19)
5- خواندن سوره اخلاص هزار مرتبه. (20)
6- خواندن زیارت عاشورا. (21)
7- گفتن هزار بار «اللّهم العن قتلة الحسین(ع).»(22)
روز دوازدهم محرّم
ورود کاروان اسیران کربلا به کوفه و شهادت حضرت سجاد(ع) در سال 94 هـ.ق
روز بیست و یک محرّم
1- روز ازدواج حضرت علی(ع) و حضرت زهرا(س) در سال سوم قمری.
2- روزه این روز مطلوب است. (23)
پی‌نوشت
1- مصباح کفعمی، ص 509.
2- فرهنگ عاشورا، ص 405، جواد محدثی.
3- وسائل الشیعه، ج 5، ص 394، حدیث 8.
4- همان، حدیث 7.
5- بحارالانوار، ج 98، ص 333، وسائل الشیعه، ج 5، ص 294، حدیث 1، مفاتیح الجنان، ص 286.
6- مصباح المجتهد، ص 783.
7- بحارالانوار، ج 98، ص 324.
8- عروه الوثقی، ج 2، ص 243، وسائل الشیعه، ج 7، ص 347، حدیث 3.
9- بحارالانوار، ج 98، ص 234.
10- فرهنگ عاشورا، ص 406.
11- عروه الوثقی، ج 2، ص 242، وسائل الشیعه، ج 7، ص 248.
12- وسائل الشیعه، ج 7، ص 339، حدیث 1.
13- همان، ص 295، حدیث 4 و 5.
14- بحارالانوار، ج 98، ص 340.
15- همان، ص 338.
16- بحارالانوار، ج 98، ص 43، حدیث 5.
17- کامل الزیارات، ص 174، حدیث 5.
18- وسائل الشیعه، ج 7، ص 338، حدیث 7.
19- کامل الزیارات، ص 174، حدیث 5.
20- وسائل الشیعه، ج 7، ص 339، حدیث 8.
21- کامل الزیارات، ص 174.
22- مفاتیح الجنان، ص 289.
23- بحارالانوار، ج 98، ص 245، حدیث 1.